🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨
*અખિલ ભારતીય હસ્તશિલ્પ સપ્તાહ*
*ગુજરાતની ઓળખ છે તેનો આ સમૃદ્ધ હસ્તકલા વારસો*
🖐🖖👋🤚✋🖐🤚🤘🏽🤟🖐🖖🤘🏽
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*મિત્રો ગુજરાતીઓની ઓળખ તેમનો સમૃદ્ધ વારસો અને કલા પરંપરા છે. ગુજરાતના વિવિધ જિલ્લાઓમાં વિવિધ હસ્તકલાઓ પાંગરી અને સમૃદ્ધ બની છે. ગુજરાતમાં કલા અને હસ્તકલાનો વૈવિધ્યપૂર્ણ વારસો સચવાયેલો છે. વિવિધ પ્રકારના સ્વરૂપોમાં આ કલાએ વિશ્વભરમાં ગુજરાતનું નામ વિખ્યાત કર્યું છે.. મિત્રો હું યુવરાજસિંહ જાડેજા ચલો આજે આવો જાણીએ કેટલીક જાણીતી અને ઓછી જાણીતી ગુજરાતની હસ્તકલા...*
*♨️💢🤝ગુજરાતનું ભરતકામ અનેક પ્રકારના ભરત અને ટાંકાથી સમૃદ્ધ છે. તેની ઝીંણવટ પૂર્વકની કારીગરી અને સ્વચ્છ કામ જગવિખ્યાત છે. આ માટે કચ્છી ભરત સોથી વધારે જાણીતું છે.*
👉ગુજરાતમાં ભરતકામ મોટા ભાગે રબારીઓ, વણઝારા અને ખેડૂત સમુદાયની સ્ત્રીઓ કરે છે. અગાઉ તેમની જાતિની ઓળખ ગણાતું ભરતકામ આજે તેમના માટે રોજગારીનું બીજું સાધન છે. ⭕️👉આ ભરતમાં આરી ભરત, આભલાં કામ, તોરણ બનાવવા, ચાકરા વગેરે તૈયાર કરવામાં વિવિધ પ્રકારના ભરતકામનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
*🖼🖼ગુજરાતમાં બંધાયેલી અને રંગાયેલી બાંધણીઓ વિશ્વભરમાં ખૂબ માંગ ધરાવે છે. આ બાંધણી તેની જટિલ ડિઝાઇન અને પેટર્નને કારણે જાણીતી છે.*
📿👉ગુજરાતી પરંપરામાં ઘરચોળામાં બાંધણીનો ઉપયોગ થાય છે. તેમાં ઝરી કામના ઉપયોગને બંધેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમાં એક અન્ય પ્રકાર જામધની છે. *જામનગર, માંડવી અને ભુજની બાંધણી ખૂબ પ્રખ્યાત છે.*
*👁🗨💠👉ગુજરાતના ખંભાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં વિવિધ પ્રકારના ✨✨મોતીનું કામ ઘરની સજાવટ માટેની વસ્તુઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે.* બે કે ત્રણ રંગના ⭐️મણકાને વિવિધ પ્રકારે ગોઠવી અનોખી ડિઝાઇન (ભાત) તૈયાર કરવામાં આવે છે. *ગુજરાતમાં કાઠી આદિવાસીઓનું મોતીકામ ખૂબ વખણાય છે.* તેમનું કામ મોટા ભાગે સફેદ કપડા પર કરવામાં આવ્યું હોય છે.
*🌈🌈ગુજરાતના પટોળા જગવિખ્યાત છે. તેમાં પણ પાટણના પટોળા તેની ખાસ ભાત (ડિઝાઇન) માટે જાણીતા છે.*
*👉🔰પાટણના પટોળા* માટે કહેવામાં આવે છે કે તે ફાટે પણ ફિટે નહીં તેવા હોય છે. આ પટોળામાં ભૌગોલિક આકારોનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય છે. 👉ત્યાર બાદ *સિલ્ક અને સોનાના તારનો ઉપયોગ* કરી હાથ વણાટ દ્વારા આ ભાત તૈયાર કરવામાં આવે છે. 🔰🔘હાથ વણાટની ખાસ ટેકનિકને કારણ કાપડમાં બંને તરફ સરખી ડિઝાઇન અને રંગ જોવા મળે છે.
*📿📿ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારના પત્થરોનો ઉપયોગ કરીને આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે. આ ગુજરાતની પારંપરિક હસ્તકલા છે. દરેક વિસ્તારની ઓળખ તેમના આભૂષણો પરથી કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતમાં સોના, ચાંદી, લોખંડ અને પિત્તળનો ઉપયોગ કરીને પણ આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે.*
*🕳📿ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારનું રાચરચીલું તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેમાં ભરતકામ વાળા ગાદી - તકિયા કવરથી લઇને આભલાં કામ કરેલી વસ્તુઓ મળે છે. ચાદર, તકિયા કવર, ઢોલિયા કવર, ટેબલ મેટ્સ વગેરે તૈયાર કરવા માટે ભૌતિક આકારો, પ્રાણીઓના ચિહ્નો, પેચ વર્ક, કલમકારી, બ્લોક પ્રિન્ટ વગેરેનો ઉપયોગ થાય છે.*
*⚱🏺⚱ગુજરાતમાં કુંભારકામ માત્ર માટીના વાસણો પૂરતું મર્યાદિત નથી. ગુજરાતનું માટીકામ પ્રાચીન પરંપરાને જાળવીને આગળ વધ્યું છે. આ માટીકામમાં ટેરાકોટાના રમકડાં, ટેરાકોટાના પૂતળાં, આદિવાસીઓના ગોરા દેવની મૂર્તિઓ, માટી કામથી દિવાલો સજાવવી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.*
*⚱⚰ગુજરાતમાં વડોદરા પાસે આવેલા સંખેડા લાકડાંનું ફર્નિચર ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત દક્ષિણ ગુજરાત, સુરત, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં લાકડામાંથી બનાવવામાં આવતી વિવિધ ઘર ઉપયોગી વસ્તુઓની મણ મોટી માંગ છે. ⚰⚰સંખેડાના લાકડાકામની જેમ રાજકોટનું લાડકામાં મીનાકારી કામ પણ ખૂબ જાણીનું છે. આ ઉપરાંત ઘરના મોભ, થાંભલા વગેરેની કોતરણી પણ ખૂબ વખણાયેલી છે.*
*🚰🚰ગુજરાતની અન્ય હસ્ત કલાની જેમ ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રમાં રોગન કલા ખૂબ વિશિષ્ટ અને અનોખી છે. ખાસ પ્રકારની સામગ્રીમાંથી તૈયાર થયેલા વિવિધ કુદરતી રંગોના ઉપયોગ કરીને તૈયાર કરેલા રોગનને હાથમાં લાકડાની પાતળી સળીથી પકડીને કપડાં પર પાડવામાં આવતી ભાતને રોગન કલા કહે છે. આ કલા ખૂબ ધીરજ માંગી લે છે.*
*💈🚪ગુજરાતમાં મોગલકાળથી ઝરી કામ પ્રખ્યાત છે. ગુજરાતમાં ખાસ કરીને 🛏સુરતનું ઝરી કામ વખણાય છે. આ ઝરી સોના અને ચાંદીમાંથી તૈયાર થાય છે. તેમાંથી જે ભરતકામ કરવામાં આવે છે તેના વિવિધ પ્રકારો ચલક, સલમા, કાંગરી, ટિકિ, કટોરી વગેરે નામથી ઓળખવામાં આવે છે.*
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
(ભાગ 2)
🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨
*અખિલ ભારતીય હસ્તશિલ્પ સપ્તાહ*
*ગુજરાતની ઓળખ છે તેનો આ સમૃદ્ધ હસ્તકલા વારસો*
🖐🖖👋🤚✋🖐🤚🤘🏽🤟🖐🖖🤘🏽
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*મિત્રો ગુજરાતીઓની ઓળખ તેમનો સમૃદ્ધ વારસો અને કલા પરંપરા છે. ગુજરાતના વિવિધ જિલ્લાઓમાં વિવિધ હસ્તકલાઓ પાંગરી અને સમૃદ્ધ બની છે. ગુજરાતમાં કલા અને હસ્તકલાનો વૈવિધ્યપૂર્ણ વારસો સચવાયેલો છે. વિવિધ પ્રકારના સ્વરૂપોમાં આ કલાએ વિશ્વભરમાં ગુજરાતનું નામ વિખ્યાત કર્યું છે.. મિત્રો હું યુવરાજસિંહ જાડેજા ચલો આજે આવો જાણીએ કેટલીક જાણીતી અને ઓછી જાણીતી ગુજરાતની હસ્તકલા...*
*🛎🚪આભલાં વર્ક🛎🚪*
*🛌🛌ભરતકામ - Needlework :*
🔰👉ગુજરાતનું ભરતકામ અનેક પ્રકારના ભરત અને ટાંકાથી સમૃદ્ધ છે. તેની ઝીંણવટ પૂર્વકની કારીગરી અને સ્વચ્છ કામ જગવિખ્યાત છે. આ માટે કચ્છી ભરત સોથી વધારે જાણીતું છે.
🔰👉ગુજરાતમાં ભરતકામ મોટા ભાગે રબારીઓ, વણઝારા અને ખેડૂત સમુદાયની સ્ત્રીઓ કરે છે. અગાઉ તેમની જાતિની ઓળખ ગણાતું ભરતકામ આજે તેમના માટે રોજગારીનું બીજું સાધન છે. આ ભરતમાં આરી ભરત, આભલાં કામ, તોરણ બનાવવા, ચાકરા વગેરે તૈયાર કરવામાં વિવિધ પ્રકારના ભરતકામનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
*🛡🔶બાંધીણી કલા - Tie and dye - Bandhani :🔶🛡*
👉ગુજરાતમાં બંધાયેલી અને રંગાયેલી બાંધણીઓ વિશ્વભરમાં ખૂબ માંગ ધરાવે છે. આ બાંધણી તેની જટિલ ડિઝાઇન અને પેટર્નને કારણે જાણીતી છે. ગુજરાતી પરંપરામાં ઘરચોળામાં બાંધણીનો ઉપયોગ થાય છે. તેમાં ઝરી કામના ઉપયોગને બંધેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમાં એક અન્ય પ્રકાર જામધની છે. જામનગર, માંડવી અને ભુજની બાંધણી ખૂબ પ્રખ્યાત છે.
*💎💎મોતી કામ - Bead work :💎*
ગુજરાતના ખંભાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં વિવિધ પ્રકારના મોતીનું કામ ઘરની સજાવટ માટેની વસ્તુઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે. બે કે ત્રણ રંગના મણકાને વિવિધ પ્રકારે ગોઠવી અનોખી ડિઝાઇન (ભાત) તૈયાર કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં કાઠી આદિવાસીઓનું મોતીકામ ખૂબ વખણાય છે. તેમનું કામ મોટા ભાગે સફેદ કપડા પર કરવામાં આવ્યું હોય છે.
*💈💈પટોળા - Patola :💈💈*
ગુજરાતના પટોળા જગવિખ્યાત છે. તેમાં પણ પાટણના પટોળા તેની ખાસ ભાત (ડિઝાઇન) માટે જાણીતા છે. પાટણના પટોળા માટે કહેવામાં આવે છે કે તે ફાટે પણ ફિટે નહીં તેવા હોય છે. આ પટોળામાં ભૌગોલિક આકારોનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય છે. ત્યાર બાદ સિલ્ક અને સોનાના તારનો ઉપયોગ કરી હાથ વણાટ દ્વારા આ ભાત તૈયાર કરવામાં આવે છે. હાથ વણાટની ખાસ ટેકનિકને કારણ કાપડમાં બંને તરફ સરખી ડિઝાઇન અને રંગ જોવા મળે છે.
*🎊🎉આભૂષણો - Jewellery :🎊*
ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારના પત્થરોનો ઉપયોગ કરીને આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે. આ ગુજરાતની પારંપરિક હસ્તકલા છે. દરેક વિસ્તારની ઓળખ તેમના આભૂષણો પરથી કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતમાં સોના, ચાંદી, લોખંડ અને પિત્તળનો ઉપયોગ કરીને પણ આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે.
*🏮રાચરચીલું - Furnishing :🏮*
ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારનું રાચરચીલું તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેમાં ભરતકામ વાળા ગાદી - તકિયા કવરથી લઇને આભલાં કામ કરેલી વસ્તુઓ મળે છે. ચાદર, તકિયા કવર, ઢોલિયા કવર, ટેબલ મેટ્સ વગેરે તૈયાર કરવા માટે ભૌતિક આકારો, પ્રાણીઓના ચિહ્નો, પેચ વર્ક, કલમકારી, બ્લોક પ્રિન્ટ વગેરેનો ઉપયોગ થાય છે.
*⚱🏺કુંભારકામ - Pottery :🏺⚱*
ગુજરાતમાં કુંભારકામ માત્ર માટીના વાસણો પૂરતું મર્યાદિત નથી. ગુજરાતનું માટીકામ પ્રાચીન પરંપરાને જાળવીને આગળ વધ્યું છે. આ માટીકામમાં ટેરાકોટાના રમકડાં, ટેરાકોટાના પૂતળાં, આદિવાસીઓના ગોરા દેવની મૂર્તિઓ, માટી કામથી દિવાલો સજાવવી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
*🚪કાષ્ઠકળા - Wood work :🚪*
ગુજરાતમાં વડોદરા પાસે આવેલા સંખેડા લાકડાંનું ફર્નિચર ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત દક્ષિણ ગુજરાત, સુરત, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં લાકડામાંથી બનાવવામાં આવતી વિવિધ ઘર ઉપયોગી વસ્તુઓની મણ મોટી માંગ છે. સંખેડાના લાકડાકામની જેમ રાજકોટનું લાડકામાં મીનાકારી કામ પણ ખૂબ જાણીનું છે. આ ઉપરાંત ઘરના મોભ, થાંભલા વગેરેની કોતરણી પણ ખૂબ વખણાયેલી છે.
*🎨🎨રોગન કળા - Rogan work :*
ગુજરાતની અન્ય હસ્ત કલાની જેમ ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રમાં રોગન કલા ખૂબ વિશિષ્ટ અને અનોખી છે. ખાસ પ્રકારની સામગ્રીમાંથી તૈયાર થયેલા વિવિધ કુદરતી રંગોના ઉપયોગ કરીને તૈયાર કરેલા રોગનને હાથમાં લાકડાની પાતળી સળીથી પકડીને કપડાં પર પાડવામાં આવતી ભાતને રોગન કલા કહે છે. આ કલા ખૂબ ધીરજ માંગી લે છે.
*✨⚡️ઝરી કામ - Zari work :✨🌟*
ગુજરાતમાં મોગલકાળથી ઝરી કામ પ્રખ્યાત છે. ગુજરાતમાં ખાસ કરીને સુરતનું ઝરી કામ વખણાય છે. આ ઝરી સોના અને ચાંદીમાંથી તૈયાર થાય છે. તેમાંથી જે ભરતકામ કરવામાં આવે છે તેના વિવિધ પ્રકારો ચલક, સલમા, કાંગરી, ટિકિ, કટોરી વગેરે નામથી ઓળખવામાં આવે છે.
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*♻️👁🗨♻️હસ્તકલાની ભવ્ય વિરાસતનું જતન કરતા હિન્દુશસ્તાનના કલા કસબી કારીગરોને ગુજરાતની ધરતી ઉપર આવકારતા શ્રી નરેન્દ્રભાઇ મોદીએ જણાવ્યું કે વિશ્વના વેપાર-ઉદ્યોગની વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત ગ્લોબલ સમિટ કરતા પણ આ હસ્તકલા કૌશલ્ય ની રાષ્ટ્રીય પરિષદ અને પ્રદર્શન મેળાનું મહત્ત્વ વધારે છે કારણ કે એની સાથે ગરીબ સમૂદાયની આર્થિક પ્રવૃત્તિનું વ્યાપક ફલક જોડાયેલું છે. વિશ્વમાં ભારતની હસ્તકલાનું બજાર મળે એટલો સિમીત અભિગમ એમાં નથી, પરંતુ હસ્તકલા કૌશલ્યતનો મહિમા સમાજજીવન માટે ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવે છે.*
*🌟⭐️સામ્રાજ્ય વાદના યુધ્ધોમાં હસ્ત કલામાં માહિર એવા દુશ્મન દેશના કલા-કારીગરોના હાથના અંગૂઠા કાપી લેવાતા એવા ગૂલામીકાળ ખંડના ઇતિહાસનો ઉલ્લેખ કરી મુખ્યમંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું કે આવી સેંકડો ઘટનાઓ પૂરવાર કરે છે કે હસ્તકલા દેશની આર્થિક પ્રવૃત્તિની ધરોહર હતી અને આર્થિક પ્રવૃત્તિને છીન્નભિન્ને કરવા દુશ્મન દેશો કલા કૌશલ્ય નો વિનાશ કરવા તત્પર રહેતા.*
*હસ્તકલા-હુન્નર કૌશલ્ય સામૂહિક રૂપે*
દેશના અર્થતંત્રમાં એક પરંપરા હતી અને મૂલતઃ હસ્તકલા સ્વરોજગારી માટે પારિવારિક પરંપરા જ બની રહેતી એની રૂપરેખા આપી મુખ્યમંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું કે હસ્તકલા કૌશલ્યની પારિવારિક પરંપરાને સીમિત વાડમાંથી બહાર લાવી તેમાં સંખ્યાપૂર્વ વ્યાપક ફલક ઉપર વિકાસ થવો જોઇએ. આ હેતુસર હસ્તકલા કૌશલ્યની આર્થિક પ્રવૃત્તિને સંપન્ન બનાવવાની જરૂર છે. આ માટે હસ્તકલા કૌશલ્યની પેઢી દર પેઢીની પરંપરા લુપ્ત થાય નહીં તે માટેનું ડેટા-મેપીંગ કરવા મુખ્યમંત્રીશ્રીએ સૂચવ્યું હતું.
💫✨દુનિયાના અર્થતંત્રમાં આવી રહેલા ઝડપી પરિવર્તનોથી હસ્તકલા ઉત્પાદનનાં ક્વોલિટી ટેકનોલોજી અપગ્રેડેશન, મટીરિયલ ઇનોવેશન, રિનોવેશન બધા જ પાસાઓને સંગીન બનાવવા ઉપર મુખ્યમંત્રીશ્રીએ ખાસ ભાર મૂકયો હતો. હસ્ત કલા કૌશલ્ય ક્ષેત્રે સમયાનુકુળ સંશોધનોની આવશ્યકતા માટેનું ખાસ મિકેનિઝમ વિકસાવવા તેમણે સૂચનો કર્યા હતા.
*🌪💫દેશના સમૂદ્રતટ ઉપર હસ્તકલા કૌશલ્યની ખૂબ મોટી વિરાસત ઉભી થઇ છે. એના ઉપર તેમણે ધ્યાન કેન્દ્રી કરવા સૂચવ્યું હતું.*
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*અખિલ ભારતીય હસ્તશિલ્પ સપ્તાહ*
*ગુજરાતની ઓળખ છે તેનો આ સમૃદ્ધ હસ્તકલા વારસો*
🖐🖖👋🤚✋🖐🤚🤘🏽🤟🖐🖖🤘🏽
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*મિત્રો ગુજરાતીઓની ઓળખ તેમનો સમૃદ્ધ વારસો અને કલા પરંપરા છે. ગુજરાતના વિવિધ જિલ્લાઓમાં વિવિધ હસ્તકલાઓ પાંગરી અને સમૃદ્ધ બની છે. ગુજરાતમાં કલા અને હસ્તકલાનો વૈવિધ્યપૂર્ણ વારસો સચવાયેલો છે. વિવિધ પ્રકારના સ્વરૂપોમાં આ કલાએ વિશ્વભરમાં ગુજરાતનું નામ વિખ્યાત કર્યું છે.. મિત્રો હું યુવરાજસિંહ જાડેજા ચલો આજે આવો જાણીએ કેટલીક જાણીતી અને ઓછી જાણીતી ગુજરાતની હસ્તકલા...*
*♨️💢🤝ગુજરાતનું ભરતકામ અનેક પ્રકારના ભરત અને ટાંકાથી સમૃદ્ધ છે. તેની ઝીંણવટ પૂર્વકની કારીગરી અને સ્વચ્છ કામ જગવિખ્યાત છે. આ માટે કચ્છી ભરત સોથી વધારે જાણીતું છે.*
👉ગુજરાતમાં ભરતકામ મોટા ભાગે રબારીઓ, વણઝારા અને ખેડૂત સમુદાયની સ્ત્રીઓ કરે છે. અગાઉ તેમની જાતિની ઓળખ ગણાતું ભરતકામ આજે તેમના માટે રોજગારીનું બીજું સાધન છે. ⭕️👉આ ભરતમાં આરી ભરત, આભલાં કામ, તોરણ બનાવવા, ચાકરા વગેરે તૈયાર કરવામાં વિવિધ પ્રકારના ભરતકામનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
*🖼🖼ગુજરાતમાં બંધાયેલી અને રંગાયેલી બાંધણીઓ વિશ્વભરમાં ખૂબ માંગ ધરાવે છે. આ બાંધણી તેની જટિલ ડિઝાઇન અને પેટર્નને કારણે જાણીતી છે.*
📿👉ગુજરાતી પરંપરામાં ઘરચોળામાં બાંધણીનો ઉપયોગ થાય છે. તેમાં ઝરી કામના ઉપયોગને બંધેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમાં એક અન્ય પ્રકાર જામધની છે. *જામનગર, માંડવી અને ભુજની બાંધણી ખૂબ પ્રખ્યાત છે.*
*👁🗨💠👉ગુજરાતના ખંભાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં વિવિધ પ્રકારના ✨✨મોતીનું કામ ઘરની સજાવટ માટેની વસ્તુઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે.* બે કે ત્રણ રંગના ⭐️મણકાને વિવિધ પ્રકારે ગોઠવી અનોખી ડિઝાઇન (ભાત) તૈયાર કરવામાં આવે છે. *ગુજરાતમાં કાઠી આદિવાસીઓનું મોતીકામ ખૂબ વખણાય છે.* તેમનું કામ મોટા ભાગે સફેદ કપડા પર કરવામાં આવ્યું હોય છે.
*🌈🌈ગુજરાતના પટોળા જગવિખ્યાત છે. તેમાં પણ પાટણના પટોળા તેની ખાસ ભાત (ડિઝાઇન) માટે જાણીતા છે.*
*👉🔰પાટણના પટોળા* માટે કહેવામાં આવે છે કે તે ફાટે પણ ફિટે નહીં તેવા હોય છે. આ પટોળામાં ભૌગોલિક આકારોનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય છે. 👉ત્યાર બાદ *સિલ્ક અને સોનાના તારનો ઉપયોગ* કરી હાથ વણાટ દ્વારા આ ભાત તૈયાર કરવામાં આવે છે. 🔰🔘હાથ વણાટની ખાસ ટેકનિકને કારણ કાપડમાં બંને તરફ સરખી ડિઝાઇન અને રંગ જોવા મળે છે.
*📿📿ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારના પત્થરોનો ઉપયોગ કરીને આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે. આ ગુજરાતની પારંપરિક હસ્તકલા છે. દરેક વિસ્તારની ઓળખ તેમના આભૂષણો પરથી કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતમાં સોના, ચાંદી, લોખંડ અને પિત્તળનો ઉપયોગ કરીને પણ આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે.*
*🕳📿ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારનું રાચરચીલું તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેમાં ભરતકામ વાળા ગાદી - તકિયા કવરથી લઇને આભલાં કામ કરેલી વસ્તુઓ મળે છે. ચાદર, તકિયા કવર, ઢોલિયા કવર, ટેબલ મેટ્સ વગેરે તૈયાર કરવા માટે ભૌતિક આકારો, પ્રાણીઓના ચિહ્નો, પેચ વર્ક, કલમકારી, બ્લોક પ્રિન્ટ વગેરેનો ઉપયોગ થાય છે.*
*⚱🏺⚱ગુજરાતમાં કુંભારકામ માત્ર માટીના વાસણો પૂરતું મર્યાદિત નથી. ગુજરાતનું માટીકામ પ્રાચીન પરંપરાને જાળવીને આગળ વધ્યું છે. આ માટીકામમાં ટેરાકોટાના રમકડાં, ટેરાકોટાના પૂતળાં, આદિવાસીઓના ગોરા દેવની મૂર્તિઓ, માટી કામથી દિવાલો સજાવવી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.*
*⚱⚰ગુજરાતમાં વડોદરા પાસે આવેલા સંખેડા લાકડાંનું ફર્નિચર ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત દક્ષિણ ગુજરાત, સુરત, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં લાકડામાંથી બનાવવામાં આવતી વિવિધ ઘર ઉપયોગી વસ્તુઓની મણ મોટી માંગ છે. ⚰⚰સંખેડાના લાકડાકામની જેમ રાજકોટનું લાડકામાં મીનાકારી કામ પણ ખૂબ જાણીનું છે. આ ઉપરાંત ઘરના મોભ, થાંભલા વગેરેની કોતરણી પણ ખૂબ વખણાયેલી છે.*
*🚰🚰ગુજરાતની અન્ય હસ્ત કલાની જેમ ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રમાં રોગન કલા ખૂબ વિશિષ્ટ અને અનોખી છે. ખાસ પ્રકારની સામગ્રીમાંથી તૈયાર થયેલા વિવિધ કુદરતી રંગોના ઉપયોગ કરીને તૈયાર કરેલા રોગનને હાથમાં લાકડાની પાતળી સળીથી પકડીને કપડાં પર પાડવામાં આવતી ભાતને રોગન કલા કહે છે. આ કલા ખૂબ ધીરજ માંગી લે છે.*
*💈🚪ગુજરાતમાં મોગલકાળથી ઝરી કામ પ્રખ્યાત છે. ગુજરાતમાં ખાસ કરીને 🛏સુરતનું ઝરી કામ વખણાય છે. આ ઝરી સોના અને ચાંદીમાંથી તૈયાર થાય છે. તેમાંથી જે ભરતકામ કરવામાં આવે છે તેના વિવિધ પ્રકારો ચલક, સલમા, કાંગરી, ટિકિ, કટોરી વગેરે નામથી ઓળખવામાં આવે છે.*
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
(ભાગ 2)
🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨🎭🎨
*અખિલ ભારતીય હસ્તશિલ્પ સપ્તાહ*
*ગુજરાતની ઓળખ છે તેનો આ સમૃદ્ધ હસ્તકલા વારસો*
🖐🖖👋🤚✋🖐🤚🤘🏽🤟🖐🖖🤘🏽
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*મિત્રો ગુજરાતીઓની ઓળખ તેમનો સમૃદ્ધ વારસો અને કલા પરંપરા છે. ગુજરાતના વિવિધ જિલ્લાઓમાં વિવિધ હસ્તકલાઓ પાંગરી અને સમૃદ્ધ બની છે. ગુજરાતમાં કલા અને હસ્તકલાનો વૈવિધ્યપૂર્ણ વારસો સચવાયેલો છે. વિવિધ પ્રકારના સ્વરૂપોમાં આ કલાએ વિશ્વભરમાં ગુજરાતનું નામ વિખ્યાત કર્યું છે.. મિત્રો હું યુવરાજસિંહ જાડેજા ચલો આજે આવો જાણીએ કેટલીક જાણીતી અને ઓછી જાણીતી ગુજરાતની હસ્તકલા...*
*🛎🚪આભલાં વર્ક🛎🚪*
*🛌🛌ભરતકામ - Needlework :*
🔰👉ગુજરાતનું ભરતકામ અનેક પ્રકારના ભરત અને ટાંકાથી સમૃદ્ધ છે. તેની ઝીંણવટ પૂર્વકની કારીગરી અને સ્વચ્છ કામ જગવિખ્યાત છે. આ માટે કચ્છી ભરત સોથી વધારે જાણીતું છે.
🔰👉ગુજરાતમાં ભરતકામ મોટા ભાગે રબારીઓ, વણઝારા અને ખેડૂત સમુદાયની સ્ત્રીઓ કરે છે. અગાઉ તેમની જાતિની ઓળખ ગણાતું ભરતકામ આજે તેમના માટે રોજગારીનું બીજું સાધન છે. આ ભરતમાં આરી ભરત, આભલાં કામ, તોરણ બનાવવા, ચાકરા વગેરે તૈયાર કરવામાં વિવિધ પ્રકારના ભરતકામનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
*🛡🔶બાંધીણી કલા - Tie and dye - Bandhani :🔶🛡*
👉ગુજરાતમાં બંધાયેલી અને રંગાયેલી બાંધણીઓ વિશ્વભરમાં ખૂબ માંગ ધરાવે છે. આ બાંધણી તેની જટિલ ડિઝાઇન અને પેટર્નને કારણે જાણીતી છે. ગુજરાતી પરંપરામાં ઘરચોળામાં બાંધણીનો ઉપયોગ થાય છે. તેમાં ઝરી કામના ઉપયોગને બંધેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તેમાં એક અન્ય પ્રકાર જામધની છે. જામનગર, માંડવી અને ભુજની બાંધણી ખૂબ પ્રખ્યાત છે.
*💎💎મોતી કામ - Bead work :💎*
ગુજરાતના ખંભાત અને સૌરાષ્ટ્રમાં વિવિધ પ્રકારના મોતીનું કામ ઘરની સજાવટ માટેની વસ્તુઓ તૈયાર કરવામાં આવે છે. બે કે ત્રણ રંગના મણકાને વિવિધ પ્રકારે ગોઠવી અનોખી ડિઝાઇન (ભાત) તૈયાર કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં કાઠી આદિવાસીઓનું મોતીકામ ખૂબ વખણાય છે. તેમનું કામ મોટા ભાગે સફેદ કપડા પર કરવામાં આવ્યું હોય છે.
*💈💈પટોળા - Patola :💈💈*
ગુજરાતના પટોળા જગવિખ્યાત છે. તેમાં પણ પાટણના પટોળા તેની ખાસ ભાત (ડિઝાઇન) માટે જાણીતા છે. પાટણના પટોળા માટે કહેવામાં આવે છે કે તે ફાટે પણ ફિટે નહીં તેવા હોય છે. આ પટોળામાં ભૌગોલિક આકારોનો વ્યાપક ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય છે. ત્યાર બાદ સિલ્ક અને સોનાના તારનો ઉપયોગ કરી હાથ વણાટ દ્વારા આ ભાત તૈયાર કરવામાં આવે છે. હાથ વણાટની ખાસ ટેકનિકને કારણ કાપડમાં બંને તરફ સરખી ડિઝાઇન અને રંગ જોવા મળે છે.
*🎊🎉આભૂષણો - Jewellery :🎊*
ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારના પત્થરોનો ઉપયોગ કરીને આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે. આ ગુજરાતની પારંપરિક હસ્તકલા છે. દરેક વિસ્તારની ઓળખ તેમના આભૂષણો પરથી કરવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતમાં સોના, ચાંદી, લોખંડ અને પિત્તળનો ઉપયોગ કરીને પણ આભૂષણો બનાવવામાં આવે છે.
*🏮રાચરચીલું - Furnishing :🏮*
ગુજરાતમાં વિવિધ પ્રકારનું રાચરચીલું તૈયાર કરવામાં આવે છે. તેમાં ભરતકામ વાળા ગાદી - તકિયા કવરથી લઇને આભલાં કામ કરેલી વસ્તુઓ મળે છે. ચાદર, તકિયા કવર, ઢોલિયા કવર, ટેબલ મેટ્સ વગેરે તૈયાર કરવા માટે ભૌતિક આકારો, પ્રાણીઓના ચિહ્નો, પેચ વર્ક, કલમકારી, બ્લોક પ્રિન્ટ વગેરેનો ઉપયોગ થાય છે.
*⚱🏺કુંભારકામ - Pottery :🏺⚱*
ગુજરાતમાં કુંભારકામ માત્ર માટીના વાસણો પૂરતું મર્યાદિત નથી. ગુજરાતનું માટીકામ પ્રાચીન પરંપરાને જાળવીને આગળ વધ્યું છે. આ માટીકામમાં ટેરાકોટાના રમકડાં, ટેરાકોટાના પૂતળાં, આદિવાસીઓના ગોરા દેવની મૂર્તિઓ, માટી કામથી દિવાલો સજાવવી વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
*🚪કાષ્ઠકળા - Wood work :🚪*
ગુજરાતમાં વડોદરા પાસે આવેલા સંખેડા લાકડાંનું ફર્નિચર ખૂબ પ્રખ્યાત છે. આ ઉપરાંત દક્ષિણ ગુજરાત, સુરત, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રમાં લાકડામાંથી બનાવવામાં આવતી વિવિધ ઘર ઉપયોગી વસ્તુઓની મણ મોટી માંગ છે. સંખેડાના લાકડાકામની જેમ રાજકોટનું લાડકામાં મીનાકારી કામ પણ ખૂબ જાણીનું છે. આ ઉપરાંત ઘરના મોભ, થાંભલા વગેરેની કોતરણી પણ ખૂબ વખણાયેલી છે.
*🎨🎨રોગન કળા - Rogan work :*
ગુજરાતની અન્ય હસ્ત કલાની જેમ ટેક્સટાઇલ ક્ષેત્રમાં રોગન કલા ખૂબ વિશિષ્ટ અને અનોખી છે. ખાસ પ્રકારની સામગ્રીમાંથી તૈયાર થયેલા વિવિધ કુદરતી રંગોના ઉપયોગ કરીને તૈયાર કરેલા રોગનને હાથમાં લાકડાની પાતળી સળીથી પકડીને કપડાં પર પાડવામાં આવતી ભાતને રોગન કલા કહે છે. આ કલા ખૂબ ધીરજ માંગી લે છે.
*✨⚡️ઝરી કામ - Zari work :✨🌟*
ગુજરાતમાં મોગલકાળથી ઝરી કામ પ્રખ્યાત છે. ગુજરાતમાં ખાસ કરીને સુરતનું ઝરી કામ વખણાય છે. આ ઝરી સોના અને ચાંદીમાંથી તૈયાર થાય છે. તેમાંથી જે ભરતકામ કરવામાં આવે છે તેના વિવિધ પ્રકારો ચલક, સલમા, કાંગરી, ટિકિ, કટોરી વગેરે નામથી ઓળખવામાં આવે છે.
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
*♻️👁🗨♻️હસ્તકલાની ભવ્ય વિરાસતનું જતન કરતા હિન્દુશસ્તાનના કલા કસબી કારીગરોને ગુજરાતની ધરતી ઉપર આવકારતા શ્રી નરેન્દ્રભાઇ મોદીએ જણાવ્યું કે વિશ્વના વેપાર-ઉદ્યોગની વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત ગ્લોબલ સમિટ કરતા પણ આ હસ્તકલા કૌશલ્ય ની રાષ્ટ્રીય પરિષદ અને પ્રદર્શન મેળાનું મહત્ત્વ વધારે છે કારણ કે એની સાથે ગરીબ સમૂદાયની આર્થિક પ્રવૃત્તિનું વ્યાપક ફલક જોડાયેલું છે. વિશ્વમાં ભારતની હસ્તકલાનું બજાર મળે એટલો સિમીત અભિગમ એમાં નથી, પરંતુ હસ્તકલા કૌશલ્યતનો મહિમા સમાજજીવન માટે ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવે છે.*
*🌟⭐️સામ્રાજ્ય વાદના યુધ્ધોમાં હસ્ત કલામાં માહિર એવા દુશ્મન દેશના કલા-કારીગરોના હાથના અંગૂઠા કાપી લેવાતા એવા ગૂલામીકાળ ખંડના ઇતિહાસનો ઉલ્લેખ કરી મુખ્યમંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું કે આવી સેંકડો ઘટનાઓ પૂરવાર કરે છે કે હસ્તકલા દેશની આર્થિક પ્રવૃત્તિની ધરોહર હતી અને આર્થિક પ્રવૃત્તિને છીન્નભિન્ને કરવા દુશ્મન દેશો કલા કૌશલ્ય નો વિનાશ કરવા તત્પર રહેતા.*
*હસ્તકલા-હુન્નર કૌશલ્ય સામૂહિક રૂપે*
દેશના અર્થતંત્રમાં એક પરંપરા હતી અને મૂલતઃ હસ્તકલા સ્વરોજગારી માટે પારિવારિક પરંપરા જ બની રહેતી એની રૂપરેખા આપી મુખ્યમંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું કે હસ્તકલા કૌશલ્યની પારિવારિક પરંપરાને સીમિત વાડમાંથી બહાર લાવી તેમાં સંખ્યાપૂર્વ વ્યાપક ફલક ઉપર વિકાસ થવો જોઇએ. આ હેતુસર હસ્તકલા કૌશલ્યની આર્થિક પ્રવૃત્તિને સંપન્ન બનાવવાની જરૂર છે. આ માટે હસ્તકલા કૌશલ્યની પેઢી દર પેઢીની પરંપરા લુપ્ત થાય નહીં તે માટેનું ડેટા-મેપીંગ કરવા મુખ્યમંત્રીશ્રીએ સૂચવ્યું હતું.
💫✨દુનિયાના અર્થતંત્રમાં આવી રહેલા ઝડપી પરિવર્તનોથી હસ્તકલા ઉત્પાદનનાં ક્વોલિટી ટેકનોલોજી અપગ્રેડેશન, મટીરિયલ ઇનોવેશન, રિનોવેશન બધા જ પાસાઓને સંગીન બનાવવા ઉપર મુખ્યમંત્રીશ્રીએ ખાસ ભાર મૂકયો હતો. હસ્ત કલા કૌશલ્ય ક્ષેત્રે સમયાનુકુળ સંશોધનોની આવશ્યકતા માટેનું ખાસ મિકેનિઝમ વિકસાવવા તેમણે સૂચનો કર્યા હતા.
*🌪💫દેશના સમૂદ્રતટ ઉપર હસ્તકલા કૌશલ્યની ખૂબ મોટી વિરાસત ઉભી થઇ છે. એના ઉપર તેમણે ધ્યાન કેન્દ્રી કરવા સૂચવ્યું હતું.*
*✍યુવરાજસિંહ જાડેજા ગોંડલ (યુયુત્સુ) ૯૦૯૯૪૦૯૭૨૩*
No comments:
Post a Comment