કોણાર્ક સૂર્ય મંદિર --- Konark Sun Temple

☀️🌞☀️🌞☀️🌞☀️🌞☀️🌞
🌝🌝કોણાર્ક સૂર્ય મંદિર🌝🌝
☀️🌞☀️🌞☀️🌞☀️🌞☀️🌞
*©✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏9099409723*

🌞કોણાર્ક નું સૂર્ય મંદિર (જેને અંગ્રેજ઼ી માં બ્લૈક પગોડા પણ કહે છે), ભારત ના ઓરિસ્સા-ઉડ઼ીસા રાજ્ય ના પુરી જિલ્લા ના પુરી નામક શહેર માં સ્થિત છે. આને લાલ બલુઆ પત્થર તથા કાળા ગ્રેનાઇટ પત્થર થી ૧૨૩૬– ૧૨૬૪ ઈ.પૂ. માં ગંગ વંશ ના રાજા નૃસિંહદેવ દ્વારા બંધાવવામાં આવ્યું.

🌞આ મંદિર, ભારતની સૌથી પ્રસિદ્ધ સ્થળોમાં એક છે. આને યુનેસ્કો દ્વારા સન ૧૯૮૪માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ ઘોષિત કરાયું છે.
🌞🌞કલિંગ શૈલી માં નિર્મિત આ મંદિર સૂર્ય દેવ(અર્ક) ના રથ ના રૂપ માં નિર્મિત છે. આને પત્થર પર ઉત્કૃષ્ટ નક્શી કરીને ખૂબ જ સુંદર બનાવાયા છે. 
🌞🌞સંપૂર્ણ મંદિર સ્થળ ને એક બાર જોડ઼ી ચક્રોવાળા, સાત ઘોડા થી ખીંચે જાતે સૂર્ય દેવ ના રથ ના રૂપ માં બનાયા છે. 
🌞🌞મંદિર પોતાની કામુક મુદ્રાઓ વાળી શિલ્પાકૃતિઓ ના માટે પણ પ્રસિદ્ધ છે. 
🌞આજે આનો ઘણો ભાગ ધ્વસ્ત થઈ ચુક્યો છે. આનું કારણે વાસ્તુ દોષ તથા મુસ્લિમ આક્રમણ કહેવાય છે. અહીં સૂર્ય ને બિરંચિ-નારાયણ કહતા હતાં.

🌝આ મંદિર સૂર્ય દેવ(અર્ક) ના રથ ના રૂપ માં નિર્મિત છે. આને પત્થર પર ઉત્કૃષ્ટ નક્શી કરીને ખૂબ જ સુંદર બનાવાયું છે. 
સંપૂર્ણ મંદિર સ્થળને એક બાર જોડ઼ી ચક્રોવાળા, સાત ઘોડાથી ખેંચાતા સૂર્ય દેવના રથના રૂપમાં બનાવાયું છે. મંદિરની સંરચના, જે સૂર્ય ના સાત ઘોડા દ્વારા દિવ્ય રથને ખેંચવા પર આધારિત છે, પરિલક્ષિત હોય છે. હવે આમાં થી એક જ ઘોડો બચ્યો છે. આ રથના પૈડાં, જે કોણાર્કની ઓળખ બની ગયા છે, ઘણાં ચિત્રોમાં દેખાય છે. મંદિરના આધાર ને સુંદરતા પ્રદાન કરતા આ બાર ચક્ર વર્ષના બાર મહિના ને પ્રતિબિંબિત કરે છે જ્યારે પ્રત્યેક ચક્ર આઠ આરાથી મળી ને બન્યો છે જે દિવસના આઠ પહોરને દર્શાવે છે. 

🌝મુખ્ય મંદિર ત્રણ મંડપોમાં બનેલ છે. આમાં થી બે મંડપ પડી ગયા છે. ત્રીજા મંડપમાં જ્યાં મૂર્તી હતી ત્યાં અંગ્રેજ઼ો એ ભારતીય સ્વતંત્રતા પૂર્વ જ રેતી વ પત્થર ભરાવી બધાં દ્વારો ને સ્થાયી રૂપે બંધ કરાવી દીધા હતાં, જેથી તે મંદિર વધુ ક્ષતિગ્રસ્ત ના થઈ શકે. આ મંદિરમાં સૂર્ય ભગવાનની ત્રણ પ્રતિમાઓ છે:

👶બાલ્યાવસ્થા-ઉદિત સૂર્ય- ૮ ફીટ
👱યુવાવસ્થા-મધ્યાહ્ન સૂર્ય- ૯.૫ ફીટ
👴પ્રૌઢાવસ્થા-અસ્ત સૂર્ય-૩.૫ ફીટ

આના પ્રવેશ પર બે સિંહ હાથીઓ પર આક્રામક થતા રક્ષામાં તત્પર દેખાડ્યાં છે. આ સંભવતઃ તત્કાલીન બ્રાહ્મણ રૂપી સિંહોં નું બૌદ્ધ રૂપી હાથિઓ પર વર્ચસ્વ નું પ્રતીક છે. બનેં હાથી, એક-એક માનવ ઊપર સ્થાપિત છે. આ પ્રતિમાઓ એક જ પત્થરની બનેલી છે. આ ૨૮ ટનની ૮.૪ફીટ લાંબી ૪.૯ ફીટ પહોળી તથા ૯.૨ ફીટ ઊંચી છે. મંદિરના દક્ષિણી ભાગમાં બે સુસજ્જિત ઘોડા બનેલા છે, જેમને ઉડ઼ીસા સરકાર એ પોતાના રાજચિહ્ન ના રૂપ માં અંગીકાર કરી લીધા છે.

☀️આ મંદિર સૂર્યદેવ (અર્ક) ને સમર્પિત હતું, જેમને સ્થાનીય લોકો બિરંચિ-નારાયણ કહતાં હતાં. 
☀️આ જે ક્ષેત્રમાં સ્થિત હતું, તેને અર્ક-ક્ષેત્ર કે પદ્મ-ક્ષેત્ર કહેવાતું હતું. 
☀️પુરાણ અનુસાર, શ્રીકૃષ્ણ ના પુત્ર સામ્બ ને તેમના શ્રાપથી કોઢ઼ રોગ થઈ ગયો હતો. 
☀️સામ્બ એ મિત્રવનમાં ચંદ્રભાગા નદીના સાગર સંગમ પર કોણાર્કમાં, બાર વર્ષ તપસ્યા કરી, અને સૂર્ય દેવ ને પ્રસન્ન કર્યાં. 
☀️સૂર્યદેવ, જે બધાં રોગોં ના નાશક હતાં, તેમણે આના રોગનો પણ અન્ત કર્યો. તેમના સન્માનમાં, સામ્બ એ એક મંદિર નિર્માણ નો નિશ્ચય કર્યો. પોતાના રોગ-નાશ પછી, ચંદ્રભાગ નદીમાં સ્નાન કરતાં, તેને સૂર્યદેવની એક મૂર્તિ મળી.
☀️ આ મૂર્તિ સૂર્યદેવ ના શરીર ના જ ભાગ થી, દેવશિલ્પી શ્રી વિશ્વકર્મા એ બનાવી હતી. સામ્બ એ પોતાના બનવેલ આ મિત્રવનમાં એક મંદિરમાં, આ મૂર્તિની સ્થાપના કરી. ત્યારથી આ સ્થાન પવિત્ર મનાવા લાગ્યું.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏🏻