🎯👉મિત્રો જી.પી.એસ.સી. દ્વારા અવારનવાર ઉદ્યોગ ઉપર પ્રશ્નો પૂછાયા છે અને પૂછાતાં પણ રહશે...આ અર્થશાસ્ત્ર,અર્થવ્યવસ્થા અને ભૂગોળ ત્રણેય ને ધ્યાન માં રાખી ને ભણવામાં આવે એ જરૂર છે..
દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગો મહત્વનો ભાગ ભજવે છે....મોટા ભાગ આ ટોપિક પરથી કરંટ અફેર્સ ને ધ્યાનમાં રાખી પ્રશ્નો પૂછવામાં આવે છે..
પરંતુ પહેલાં આ ટોપિક નો જો ઉંડાણ પુર્વક અભ્યાસ હશે તો જ કરંટ ના મુદ્દા ને સારી રીતે સમજી શકાય છે..
પહેલાં સામાન્ય પ્રશ્નો ને સમજવાની જરૂર છે..
જેમ કે
ઉદ્યોગ એટલે શું ?
તેની વ્યાખ્યા આપો ?
ઉદ્યોગ ના પ્રકાર કેટલા વિસ્તૃત માહિતી આપો....
દેશના વિકાસમાં ઉદ્યોગોનું મહત્વ ?
ભારતની ઉદ્યોગ નીતિ વિશે ચર્ચા કરો ?
W.T.O શું છે ?
ભારતનાં ઉદ્યોગ માં W.T.Oનો ફાળો ?
ક્રુષી ઉદ્યોગ ની ચર્ચા કરો ?
લઘુ ઉધોગ એટલે શું ?
ભારતીય અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગ લઘુ ઉધોગનુ મહત્વ ?
લઘુ ઉધોગ વિકાસમાં સહાયક સંસ્થાઓ?
પંચવર્ષીય યોજના ?
અરે આવા તો કેટલાય પ્રશ્નો ભૂતકાળ માં પુછાયેલા છે..અને હજુ પૂછાતાં રહશે...
ચલો આપણે શરૂઆત કરી સામાન્ય બાબતો થી..
👁🗨👁🗨🔰🔰ઉદ્યોગ એટલે શું ?
🎯👉આપણે સામાન્ય ભાષામાં ઉદ્યોગ-ધંધો શબ્દ સાથે બોલીએ છીએ, પણ સૈધાંતિક વાત કરવી હોય તો બંનેને અલગ પાડવા પડે.
🎯👉ઉદ્યોગને સામાન્ય રીતે – ‘કાચામાલ પર પ્રક્રીયા કરી, તૈયાર માલમાં ફેરવવાની નાણાકીય પ્રવૃતિને ઉદ્યોગ કહેવાય.’. 👉જ્યારે ‘ધંધો’ એ ‘ચીજવસ્તુઓ’ કે ‘સેવા’ના હસ્તાંતરણની નાણાકીય પ્રવૃતિ છે.
👆આ તો વિદ્યાર્થીઓ માટે પુસ્તકોમાં લખવા માટેની વ્યાખ્યાઓ છે.
👉આપણે સાદી ભાષામાં સમજીએ તો –👇👇
🎯👉ઉદ્યોગ એક એવી પ્રવૃતિ છે, જેમાં એક વસ્તુને, બીજી વધુ ઉપયોગી વસ્તુમાં ફેરવવી, જેમાં મશીનરીનો ઉપયોગ પણ થાય, માનવશક્તિ પણ વપરાય અને આ પ્રવૃતિ નાણાકીય લાભ માટે હાથ ધરવામાં આવે. જેમ કે ખેતી – જેમાં થોડા બીજને લઈ, એના પર પ્રક્રીયા કરી – જમીનમાં વાવી, માવજત રાખી, વધારે અનાજમાં ફેરવવામાં આવે. આ આખી પ્રવૃતિ નાણાકીય લાભને ધ્યાનમાં રાખી કરવામાં આવે.
💰આ ‘નાણાકીય લાભ’ શબ્દ ખાસ લખવો પડે, કારણ કે તમે કહે્શો – પત્ની રસોડામાં વિવિધ વસ્તુઓ લઈને, પ્રોસેસ કરીને સ્વાદીષ્ઠ રસોઈ બનાવે છે – તેને પણ ઉદ્યોગ કહેવાય. 😟
મિત્રો ! ત્યાં નાણાકીય લાભની વાત નથી. પણ એ જ પ્રોસેસીંગ જો રેસ્ટોરન્ટમાં કરવામાં આવે તો તે ‘ઉદ્યોગ’ છે.
🔰👉આમ ઉદ્યોગમાં વસ્તુ બીજા સ્વરુપમાં બદલાય છે. જ્યારે ધંધામાં વસ્તુ બદલાતી નથી, ફક્ત એક હાથમાંથી બીજા હાથમાં જાય છે, પછી તે કાચો માલ હોય કે તૈયાર માલ. આપણે તેને ‘વેપાર’ તરીકે પણ ઓળખીએ છે. 🔘‘સેવા’ પ્રવૃતિ માં વસ્તુ નથી આવતી તો પણ તેને ઉદ્યોગના એક પ્રકારમાં લેવામાં આવે છે.
🔰🔰ઉદ્યોગની વધુ સમજણ તેના પ્રકારને સમજવાથી મળી રહેશે.🔰🔰🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯👉ઉદ્યોગના પ્રકાર 🔰🔰🔰👇
👁🗨👉ઉદ્યોગને જુદી જુદી રીતે જોવામાં આવે છે આથી તેના પ્રકાર પણ જુદી જુદી રીતે પાડવામાં આવે છે. સરકાર, દેશની ‘ઇકોનોમી’ને ધ્યાનમાં રાખી વિવિધ ટેક્ષ ઉઘરાવવા માટે ઉધોગોને પોતાની રીતે વિવિધ પ્રકારોમાં વિભાજીત કરે છે. 🔷કેટલાક વસ્તુઓને ધ્યાનમાં રાખી પ્રકાર પાડે છે.⭕️ જેમ કે સ્ટીલ, સીમેન્ટ, કેમીકલ, ટેક્સટાઈલ ઇન્ડસ્ટ્રી, વગેરે.
🙏🙏મારી દ્રષ્ટિએ ત્રણ મુખ્ય છે 👇👇
💠🎯👉પ્રાથમિક કે પ્રથમ પંક્તિ (Primary) –
👉આ પ્રકારમાં જમીનમાં જે સંપતિ રહેલી છે તેને બહાર કાઢવી અને અન્ય કારખાનાઓને આપી દેવી જેમકે ખાણ-ખનીજ ઉદ્યોગ, અને/અથવા જમીનની સહાયથી સંપતિમાં વૃધ્ધિ કરવી. ખેતીવાડી, જંગલની પેદાશોને એકત્ર કરવી વગેરે.
🎯👉💠દ્વિતીય પંક્તિ (Secondary)
– આ એવા પ્રકારના ઉદ્યોગો છે જે પ્રથમ પંક્તિના ઉદ્યોગોમાંથી પ્રાપ્ત થયેલ સંપત્તિને પ્રોસેસ કરે છે. જેમકે ખનીજમાંથી ધાતુ બનાવવી, ધાતુઓમાંથી મશીનરી કે અન્ય વસ્તુઓ બનાવવી, ખેતીવાડી/જંગલની પેદાશોને પ્રોસેસ કરવી, જેમકે ફર્નીચર બનાવવું, જડીબુટ્ટીઓને રીફાઈન કરવી, ખેત પેદાશોને રીફાઈન કરવી તેમજ તેમાંથી વિવિધ ઉત્પાદનો બનાવવા વગેરે. સાદી ભાષામાં આપણે આ વિભાગને ‘મેન્યુફેક્ચરીંગ’ પ્રવૃતિ તરીકે ઓળખી શકીએ.
🎯👉તૃતીય પંક્તિ (Tertiary) –
👉 ત્રીજો પ્રકાર એવો છે કે જેમાં સંપતિ કે વસ્તુ તરીકે ‘માનવ બળ’ (human force) આવે છે. આ વિભાગ ‘સર્વીસ સેક્ટર’ તરીકે ઓળખાય છે. પહેલી પંક્તિ અને બીજી પંક્તિના ઉદ્યોગોના ચલાવવા જે માનવબળની જરુર છે તે માનવીઓ આપે છે આને આ માનવીઓની સેવાની ગણના 🔘‘સર્વીસ સેકટર’🔘માં કરવામાં આવે છે.
🔘👇અન્ય બે વિભાગો, હાલના યુગના વેપારીકરણ (કોમર્શીયલાઈઝેશન)ની દેન છે. જેમકે –👇👇
♻️💠🎯🎯ચોથી પંક્તિ (Quaternary) –
👉આ વિભાગમાં સંશોધન કાર્યને આવરી લીધું છે. પહેલાના જમાનામાં મેન્યુફેક્ચરીગ યુનીટમાં જ નફો વધારવાના ભાગરુપે કે વધારે સારી રીતે સેવા આપવા માટે સંશોધન કાર્ય થતું હતું. હવે હરીફાઈ વધવાની સાથે મેન્યુફેક્ચરીંગ યુનીટ સંશોધન કાર્યનો ખર્ચ ઉપાડી શકે તેમ નથી. આથી આ કાર્યો સ્વતંત્ર ☑️‘સંશોધન લેબોરેટરી’☑️ઓ પાસે કરાવે છે. એક રીતે જોઈએ તો સર્વીસ સેક્ટરનું કાર્ય ગણાય, કારણ કે તે મેન્યુફેક્ચરીંગ યુનીટને સેવા આપે છે, 🔘પણ અહીં માનવબળ ઉપરાંત અન્ય ‘બળ’ (મશીનરી, ઇલેક્ટ્રિસીટી વગેરે) પણ વપરાય છે. આ દ્રષ્ટિએ કદાચ અલગ ગણવામાં આવતું હશે.
🎯👉💠પાંચમી પંક્તિ (Quinary) –
આ વિભાગ તો ખરેખર રસદાયક છે. આ વિભાગમાં સરકાર, યુનીવર્સીટી, સમાજસેવી સંસ્થાઓ મીડીયા વગેરેમાં કામ કરતા ઉંચ્ચ હોદ્દો ધરાવતા અધિકારીઓને સમાવવામાં આવ્યા છે. (મારો તર્ક – આ વાત સેવાને નામે ‘મેવા’ ખાતા વિશિષ્ટ વર્ગના કારણે આ વર્ગ પાડ્યો લાગે છે. 😉 )
🎯હવે પછી ઉદ્યોગોની કરોડરજ્જુ સમાન ‘વ્યક્તિ’ – ઉદ્યોગસાહસિક ને સમજીએ.
💠🎯એક તુક્કો –
એનઆરઆઈ માટે સુવર્ણ તક –
મને ‘નાણા’માં ઓછી ખબર પડે છે પણ આ તુક્કો વિચારવા જેવો ખરો !
દેશભક્ત એનઆરઆઈ માટે પરદેશથી પૈસા ભારત મોકલી દેશસેવા કરવાનો કદાચ સુંદર અવસર છે. અમેરીકાની આંતરીક પરિસ્થિતિ સુધરે છે અને ડોલર દુનીયામાંથી પર ખેંચાય રહ્યો છે તેમ ભારતને સંકટમાંથી બહાર કાઢવા ‘પરદેશી’ દેશીઓ નફા સાથે મદદરુપ થઈ શકે તેમ છે. બહુ મોટા રોકાણોમાં તો કદાચ કાયદા કાનુન નડતરરુપ થતા હશે (હવે ‘નેતા’ ઓના રજવાડા છે ને !) પણ દેશમાં રહેતા સગા-સંબંધીઓ સાથે નાની નાની પ્રવૃતિઓ માટે રોકાણ કરી શકે. અત્યારે ઝોક મોટી ઇન્ડસ્ટ્રીઝનો છે, પણ આ વિકાસમાં ‘માણસ’ ખોવાય જાય છે, જો નાની ઔદ્યોગીક પ્રવૃતિઓ કરવામાં આવે તો વિકાસ ‘હોરીઝોન્ટલ’ થાય અને ‘માણસ’ સચવાય રહે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
તિ કરી રહ્યા છે.સામાન્ય સગવડો, બ્રાન્ડ પ્રમોશન,માર્કેટ ડેવલપમેન્ટ અને સ્કીલ વધારવાના લક્ષ્યથી એક પ્રકારની સ્પર્ધાત્મક્તા આ ક્ષેત્રમાં આવી છે.
🎯⭕️ઔદ્યોગિક જૂથો👇👇
ગુજરાતમાં નાના અને મોટા ઔદ્યોગિક જૂથોએ નોંધનીય વિકાસ હાંસિલ કર્યો છે. સૌથી વધારે ઔદ્યોગિ જૂથો પોતાના ઔદ્યોગિક કાર્યો અને વિકાસ દ્વારા પોતાની હાજરી દર્શાવી છે. કિંમતોને લીધે પણ ઔદ્યોગિક જૂથોમાં વધારો થયો છે અને યોગ્ય સુવિધાને કારણે બજાર કેન્દ્ર અને ચેક બ્રાન્ડ તરીકે બનાવવાના ઉધોગોને પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે.
🎯નિકાસ અને ઈકોનોમિક ઝોન👇
૧૪ ટકાના દર સાથે ગુજરાત ભારતનું સૌથી વધુ નિકાસ કરતુ રાજ્ય છે. રત્નો અને ઘરેણાની નિકાસ ૨૫ ટકા કરતા પણ વધુ છે.આ દિશામાં ઉત્પાદન થાય તદ્દઉપરાંત રોજગાર વધે તે માટે ગુજરાત સરકાર સેઝને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. આ ક્ષેત્રે મલ્ટી પ્રોડક્ટ સેઝ અને સેક્ટર સ્પેસિફિક સેઝનો ખ્યાલ વધુ વિકાસલક્ષી છે, જેમાં ટેક્સટાઇલ, ફાર્મા, એન્જિનીયરિંગ, કેમિકલ, સિરામિક, રત્નો, જ્વેલરી અને આઇટી સેક્ટરને સમાવી શકાય.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
〰〰〰〰
પબ્લિક પ્રાઈવેટ પાર્ટનરશીપ યોજનાની પહેલ કરતા ગુજરાત રાજ્ય પાસે વિશાળ માળખાકીય સવલતો છે. એશિયાની સૌથી વિશાળ રોકાણની તક ધરાવતા રાજ્ય તરીકે ગુજરાત પ્રથમ હરોળમાં સ્થાન ધરાવે છે. ગુજરાત રાજ્યે એક કાર્યક્ષમ અને રોકાણકારની જરુરિયાત મુજબની રોકાણ વ્યવસ્થા ઊભી કરી છે જેના પરિણામ સ્વરુપ શહેરી અને ઓદ્યોગિક ક્ષેત્રના વિકાસને વેગ મળી રહ્યો છે.
ભાવિ વિકાસની નિશ્ચિત સફળતા સાથે ગુજરાતની એક પ્રગતિશીલ રાજ્ય તરીકે સતત ઊભરી રહ્યું છે. ભારતના એક નૂતન રાજ્ય તરીકે ગુજરાતના વિકાસનો ઈતિહાસ એક સમૃદ્ધિ-વિકાસના પર્યાય તરીકે બહાર આવ્યો છે.
સને ૧૯૬૦માં સ્થપાયેલા ગુજરાતમાં તમામ ક્ષેત્રે અસરકારક વિકાસની ગતિ જોવા મળી છે. એક આર્થિક ક્ષેત્રની રીતે ગુજરાત રોકાણકારોના સ્વર્ગ તરીકે બહાર આવ્યું છે.
સને ૨૦૦૩થી વાયબ્રન્ટ શબ્દ ગુજરાતની રાષ્ટ્રિય અને આંતરરાષ્ટ્રિય પ્રતિષ્ઠાની ક્ષિતિજોને ગૌરવાન્વિત કરી રહ્યો છે. વૈશ્વિક મંદી હોવા છતાં પણ વાયબ્રન્ટ ગુજરાત ગ્લોબલ ઈન્વેસ્ટરની સમજૂતિ કરારોમાં રૂપિયા.૧૨ લાખ કરોડના જંગી સૂચિત રોકાણ સાથે અમદાવાદમાં સંપન્ન થઈ. વિવિધ રોકાણકારો દ્વારા ૮૫૦૦ કરતા પણ વધુ સમજૂતી – કરારો કરવામાં આવ્યા. આ સમગ્ર સમજૂતી – કરારોના પરિણામ સ્વરુપ રાજ્યમાં આશરે ૨૫ લાખ માનવ રોજગારી ઊભી થવાની શક્યતા છે. એવી જ રીતે સને ૨૦૦૩, ૨૦૦૫ અને ૨૦૦૭ની વાયબ્રન્ટ મંત્રણાને અંતે ગુજરાતમાં ૬.૩૪ લાખ કરોડના રોકાણનો લાભ થયો છે.જ્યારે માત્ર ૨૦૦૯માં જ ૧૨ લાખ કરોડનું જંગી સુચિત રોકાણનો લાભ ગુજરાતને થયો.
ગુજરાત ભારતીય દ્વિપસમુહના પશ્ચિમ કિનારે આવેલું રાજ્ય છે. ગુજરાત પાસે દેશનો સૌથી લાંબો દરિયા કિનારો છે. એક પ્રાકૃતિક દ્વારના કારણે આજે ગુજરાત અનેક દેશોનું યજમાન બની શક્યું છે. એક પ્રકારના ધંધાકીય વાતાવરણ,વિપુલ પ્રમાણમાં પ્રાકૃતિક સ્ત્રોત, કૌશલ્ય સભર માનવશક્તિ, બજારની ઉપલબ્ધિ અને સરળ-પારદર્શી વહીવટને કારણે ગુજરાત એક માર્કેટ લિડર તરીકે બહાર આવ્યું છે. સ્થાયી અમલીકરણને કારણે ગુજરાતના અર્થતંત્રે ૧૫ ટકાના દરે ઓદ્યોગિક વિકાસ સાધ્યો છે. જ્યારે દેશના કુલ આદ્યોગિક રોકાણમાં ૧૮ ટકા જેટલું રોકાણ ગુજરાતમાં છે.
〰〰〰〰〰
સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન એક્ટ, ૨૦૦૪નો અમલ કરનાર ગુજરાત પ્રથમ રાજય છે. સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન્સ વિકાસનો પર્યાય છે એસ. ઇ. ઝેડ. ના પરિણામો ઉત્પાદન, નિકાસ અને રોજગારી ક્ષેત્રે જોવા મળે છે. જે રોજગારી ક્ષેત્રે નવી તકોનું નિર્માણ કરે છે. પરિણામે ઉત્પાદન અને નિકાસમાં વૃદ્ધિ જોવા મળે છે. સરકારે અવરોધ મુક્ત વ્યવસાય નિયમન માટે અને વિકાસને વેગ આપવા માટે માળખાગત સુવિધાઓ પુરી પાડીને એસ. ઇ. ઝેડ. ની યોજનાઓ અમલમાં મુકી છે.
ડ્યુટી-ફ્રી એસ. ઇ. ઝેડ. ની વિશેષતા છે અને એનાથી રાજ્યમાં વૈશ્વિક સ્તરના આર્થિક કામકાજો જેવો વેપાર-વણજનો માહૌલ ઊભો થાય છે. સરકારી, ખાનગી કે સંયુક્ત ક્ષેત્રે અથવા રાજ્ય સરકાર દ્રારા એસ. ઇ. ઝેડ. એકમો ઊભાં કરી શકાય છે.
એસ. ઇ. ઝેડ. માં વ્યવહીરુ મજુર કાયદો અને તેમજ અન્ય વિકલ્પો સ્વીકારી ઔધોગિક અને શ્રમિકના પાસાંઓને ધ્યાનમાં લેવામાં આવ્યા છે. ગુજરાત એસ. ઇ. ઝેડ. એક્ટ, ૨૦૦૪માં એસ. ઇ. ઝેડ. એકમમાં નોકરી માટે ભરતી અને કર્મચારીને દુર કરવા બાબતે ખાસ પ્રવિધાનો અમલમાં છે.
હંગામી રોજગારનો વિકલ્પ એસ. ઇ. ઝેડ. એક્ટમાં આપવામાં આવ્યો છે . જેનાથી અન્ય રાજ્યોના ઉદ્યોગોની સરખામણીએ કર્મચારી સાથેના ઘર્ષણ ટાળી શકાય અને શ્રમિક દિવસોમાં ઓછામા ઓછો બગાડ થાય.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
10. ઊંચો વિકાસદર : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ખુબ ઊછી મૂડી દ્વારા સ્થપાયેલ હોવાથી વધુ ઉત્પાદકો ઉત્પાદન-કાર્ય શરૂ કરી શકે છે, જેથી દેશનું કુલ ઉત્પાદન અને કુલ આવક વધે
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ નીચેની બાબતો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે :
1. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો : ઉદ્યોગોના વિકાસને કારણે દેશના અર્થતંત્રમાં ખેતીક્ષેત્રનું પ્રભુત્વ ઘટ્યું છે અને ઉદ્યોગોનો રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો વધવા પામ્યો છે, આમ છતાં, તે પૂરતો છે તેમ કહી શકાય નહીં.
1951માં રાષ્ટ્રીય આવકનો 16.6% હિસ્સો ઉદ્યોગોનો હતો, જે 2013 – 14માં વધીને 27% થયો. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો ફાળો વધતાં સેવાક્ષેત્રનો પણ વિકાસ થયો છે.
2. રોજગારી : ભારત અતિ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. શ્રમનો પુરવઠો પૂર્ણ સ્વરૂપે ઉત્પાદકીય કાર્યોમાં રોજગાર મેળવી શકતો નથી. પરંતુ આયોજનકાળ દરમિયાન ઉદ્યોગક્ષેત્રનો વિકાસ થતાં તેની રોજગારક્ષમતામાં વૃદ્ધિ થયેલી જોવા મળે છે.
વર્ષ 1951માં 10.6% શ્રમિકો ઉદ્યોગક્ષેત્રે રોજગારી મેળવતા હતા, તે પ્રમાણ વધીને 2011 – 12 માં 24.3% થયું.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વ્યાપ વધારવાથી રોજગારીના પ્રમાણમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર લાવી શકાય છે.
3. નિકાસ આવક : ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાનું ઉત્પાદન-પ્રમાણ વધારીને અર્થતંત્રમાં બચતપત્ર અધિશેષની નિકાસ કરીને વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી કરે છે, જેનો ઉપયોગ અર્થતંત્રની અન્ય અછત ધરાવતી વસ્તુઓની આયાત કરવામાં આવે છે.
વર્ષ 2016 – 17 દેશની કુલ નિકાસ આવકની 2/3 ભાગ જેટલી નિકાસ આવક માત્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રમાંથી મળી હતી, આમ, દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાના ઉત્પાદન-કાર્ય દ્વારા લોકોની તથા અર્થતંત્રની જરૂરિયાત સંતોષે છે.
4. અર્થતંત્ર સમતોલ વિકાસ : દેશનો આર્થિક વિકાસ થતાં લોકોની આવક વધે છે અને તેમની પ્રાથમિક જરૂરિયાતો સંતોષાતા આવકનો એક ભાગ બચત સ્વરૂપે રહે છે. લોકોની મોજશોખ અને આનદપ્રમોદની વસ્તુઓની માંગ વધે છે, જે મુખ્યત્વે ઉદ્યોગક્ષેત્ર પૂરી પાડે છે.
ઉત્પાદનક્ષેત્રે સરકાર જાહેર સાહસો શરૂ કરી પછાત વિસ્તારોમાં રોજગારી અને આવક ઉભી કરે છે. પરિણામે દેશના અર્થતંત્રનો ઝડપી અને સમતોલ વિકાસ થાય છે.
5. ખેતીનું આધુનીકરણ : જમીન તેમજ શ્રમની ઉત્પાદકતા વધારવા ખેતીનું આધુનિકારણ કરવા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર ખેતીક્ષેત્રને સહાયક બને છે.
ઉદ્યોગો ખેતીક્ષેત્રને ટ્રેક્ટર, થ્રેસર, સબમર્સિબલ પંપ, જંતુનાશક દવા છાંટવાનાં યંત્રો જેવાં આધુનિક સાધનો પૂરાં પાડી ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્ર રાસાયણિક ખાતરો, જંતુનાશક દાવાઓ વગેરેનું ઉત્પાદન કરી, ખેતીક્ષેત્રે જમીનની ઉત્પાદકતા વધારવા મદદ પૂરી પાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગો દ્વારા અપનાવાયેલ નવીન ટેકનોલૉજીની મદદ દ્વારા ખેતીનું આધુનિકરણ થવાથી ખેતીક્ષેત્રનો વિકાસ શક્ય બનાવાય છે.
6. અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું : ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર દ્વારા લોખંડ, સિમેન્ટ જેવી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે. જેનો ઉપયોગ દેશને સિંચાઈ યોજનાઓ, રસ્તાઓ, પુલો વગેરે માટે થાય છે. આથી અર્થતંત્રનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગીક ક્ષેત્ર, બસ, કાર, ટ્રક, રેલવે, વિમાન, સ્વિચક્રીય વાહનો જેવાં વાહનવ્યવહારનાં સાધનોદેશને પૂરાં પાડે છે; જે થકી અર્થતંત્રનું પાયાનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર બંદૂક, ટન્ડ, બુલેટ જેવા સંરક્ષણના સાધનોનું ઉત્પાદન કરી વિદેશ પરનું સંરક્ષણ માટેનું અવલંબન ઘટાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિવિધ વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું તૈયાર કરે છે.
7. સામાજિક મળખામાં ફેરફાર : ઔદ્યોગીકરણને પરિણામે દેશમાં ઔદ્યોગીક સંસ્કૃતિ ઉભી થાય છે. જેથી દેશના લોકોમાં શિસ્ત, કઠોર પરિશ્રમ, હરિફાઈ, ટીમવર્ક, સ્વનિર્ભરતા, સહકાર, નવી સંશોધનવ્ર્ત્તિ, સંસ્થાકીય ક્ષમતા જેવા ગુણોનો વિકાસ થાય છે. જ્યારે અંધશ્રદ્ધા, પ્રરબ્દ્ધવાદ, સંકુચિતતા, જડતા વગેરે જેવી બાબતોમાં ઘટાડો થાય છે.
આમ, આવા સામાજિક ફેરફારો ઔદ્યોગીક ક્ષેત્રે ઉત્પાદન-કાર્યમાં હકારાત્મક બને છે, જે અર્થતંત્રના વિકાસ માટે પ્રેરક બની રહે છે.
ટૂંકમાં, કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટે, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરવા, આંતરિક સાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવા, લોકોની આવક વધારીને તેમના જીવનધોરણમાં શુધરો કરવા માટે ઔદ્યોગીકરણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. પરિણામે દેશનો આર્થિક વિકાસ થાય છે તેમજ દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગો મહત્વનો ભાગ ભજવે છે....મોટા ભાગ આ ટોપિક પરથી કરંટ અફેર્સ ને ધ્યાનમાં રાખી પ્રશ્નો પૂછવામાં આવે છે..
પરંતુ પહેલાં આ ટોપિક નો જો ઉંડાણ પુર્વક અભ્યાસ હશે તો જ કરંટ ના મુદ્દા ને સારી રીતે સમજી શકાય છે..
પહેલાં સામાન્ય પ્રશ્નો ને સમજવાની જરૂર છે..
જેમ કે
ઉદ્યોગ એટલે શું ?
તેની વ્યાખ્યા આપો ?
ઉદ્યોગ ના પ્રકાર કેટલા વિસ્તૃત માહિતી આપો....
દેશના વિકાસમાં ઉદ્યોગોનું મહત્વ ?
ભારતની ઉદ્યોગ નીતિ વિશે ચર્ચા કરો ?
W.T.O શું છે ?
ભારતનાં ઉદ્યોગ માં W.T.Oનો ફાળો ?
ક્રુષી ઉદ્યોગ ની ચર્ચા કરો ?
લઘુ ઉધોગ એટલે શું ?
ભારતીય અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગ લઘુ ઉધોગનુ મહત્વ ?
લઘુ ઉધોગ વિકાસમાં સહાયક સંસ્થાઓ?
પંચવર્ષીય યોજના ?
અરે આવા તો કેટલાય પ્રશ્નો ભૂતકાળ માં પુછાયેલા છે..અને હજુ પૂછાતાં રહશે...
ચલો આપણે શરૂઆત કરી સામાન્ય બાબતો થી..
👁🗨👁🗨🔰🔰ઉદ્યોગ એટલે શું ?
🎯👉આપણે સામાન્ય ભાષામાં ઉદ્યોગ-ધંધો શબ્દ સાથે બોલીએ છીએ, પણ સૈધાંતિક વાત કરવી હોય તો બંનેને અલગ પાડવા પડે.
🎯👉ઉદ્યોગને સામાન્ય રીતે – ‘કાચામાલ પર પ્રક્રીયા કરી, તૈયાર માલમાં ફેરવવાની નાણાકીય પ્રવૃતિને ઉદ્યોગ કહેવાય.’. 👉જ્યારે ‘ધંધો’ એ ‘ચીજવસ્તુઓ’ કે ‘સેવા’ના હસ્તાંતરણની નાણાકીય પ્રવૃતિ છે.
👆આ તો વિદ્યાર્થીઓ માટે પુસ્તકોમાં લખવા માટેની વ્યાખ્યાઓ છે.
👉આપણે સાદી ભાષામાં સમજીએ તો –👇👇
🎯👉ઉદ્યોગ એક એવી પ્રવૃતિ છે, જેમાં એક વસ્તુને, બીજી વધુ ઉપયોગી વસ્તુમાં ફેરવવી, જેમાં મશીનરીનો ઉપયોગ પણ થાય, માનવશક્તિ પણ વપરાય અને આ પ્રવૃતિ નાણાકીય લાભ માટે હાથ ધરવામાં આવે. જેમ કે ખેતી – જેમાં થોડા બીજને લઈ, એના પર પ્રક્રીયા કરી – જમીનમાં વાવી, માવજત રાખી, વધારે અનાજમાં ફેરવવામાં આવે. આ આખી પ્રવૃતિ નાણાકીય લાભને ધ્યાનમાં રાખી કરવામાં આવે.
💰આ ‘નાણાકીય લાભ’ શબ્દ ખાસ લખવો પડે, કારણ કે તમે કહે્શો – પત્ની રસોડામાં વિવિધ વસ્તુઓ લઈને, પ્રોસેસ કરીને સ્વાદીષ્ઠ રસોઈ બનાવે છે – તેને પણ ઉદ્યોગ કહેવાય. 😟
મિત્રો ! ત્યાં નાણાકીય લાભની વાત નથી. પણ એ જ પ્રોસેસીંગ જો રેસ્ટોરન્ટમાં કરવામાં આવે તો તે ‘ઉદ્યોગ’ છે.
🔰👉આમ ઉદ્યોગમાં વસ્તુ બીજા સ્વરુપમાં બદલાય છે. જ્યારે ધંધામાં વસ્તુ બદલાતી નથી, ફક્ત એક હાથમાંથી બીજા હાથમાં જાય છે, પછી તે કાચો માલ હોય કે તૈયાર માલ. આપણે તેને ‘વેપાર’ તરીકે પણ ઓળખીએ છે. 🔘‘સેવા’ પ્રવૃતિ માં વસ્તુ નથી આવતી તો પણ તેને ઉદ્યોગના એક પ્રકારમાં લેવામાં આવે છે.
🔰🔰ઉદ્યોગની વધુ સમજણ તેના પ્રકારને સમજવાથી મળી રહેશે.🔰🔰🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯👉ઉદ્યોગના પ્રકાર 🔰🔰🔰👇
👁🗨👉ઉદ્યોગને જુદી જુદી રીતે જોવામાં આવે છે આથી તેના પ્રકાર પણ જુદી જુદી રીતે પાડવામાં આવે છે. સરકાર, દેશની ‘ઇકોનોમી’ને ધ્યાનમાં રાખી વિવિધ ટેક્ષ ઉઘરાવવા માટે ઉધોગોને પોતાની રીતે વિવિધ પ્રકારોમાં વિભાજીત કરે છે. 🔷કેટલાક વસ્તુઓને ધ્યાનમાં રાખી પ્રકાર પાડે છે.⭕️ જેમ કે સ્ટીલ, સીમેન્ટ, કેમીકલ, ટેક્સટાઈલ ઇન્ડસ્ટ્રી, વગેરે.
🙏🙏મારી દ્રષ્ટિએ ત્રણ મુખ્ય છે 👇👇
💠🎯👉પ્રાથમિક કે પ્રથમ પંક્તિ (Primary) –
👉આ પ્રકારમાં જમીનમાં જે સંપતિ રહેલી છે તેને બહાર કાઢવી અને અન્ય કારખાનાઓને આપી દેવી જેમકે ખાણ-ખનીજ ઉદ્યોગ, અને/અથવા જમીનની સહાયથી સંપતિમાં વૃધ્ધિ કરવી. ખેતીવાડી, જંગલની પેદાશોને એકત્ર કરવી વગેરે.
🎯👉💠દ્વિતીય પંક્તિ (Secondary)
– આ એવા પ્રકારના ઉદ્યોગો છે જે પ્રથમ પંક્તિના ઉદ્યોગોમાંથી પ્રાપ્ત થયેલ સંપત્તિને પ્રોસેસ કરે છે. જેમકે ખનીજમાંથી ધાતુ બનાવવી, ધાતુઓમાંથી મશીનરી કે અન્ય વસ્તુઓ બનાવવી, ખેતીવાડી/જંગલની પેદાશોને પ્રોસેસ કરવી, જેમકે ફર્નીચર બનાવવું, જડીબુટ્ટીઓને રીફાઈન કરવી, ખેત પેદાશોને રીફાઈન કરવી તેમજ તેમાંથી વિવિધ ઉત્પાદનો બનાવવા વગેરે. સાદી ભાષામાં આપણે આ વિભાગને ‘મેન્યુફેક્ચરીંગ’ પ્રવૃતિ તરીકે ઓળખી શકીએ.
🎯👉તૃતીય પંક્તિ (Tertiary) –
👉 ત્રીજો પ્રકાર એવો છે કે જેમાં સંપતિ કે વસ્તુ તરીકે ‘માનવ બળ’ (human force) આવે છે. આ વિભાગ ‘સર્વીસ સેક્ટર’ તરીકે ઓળખાય છે. પહેલી પંક્તિ અને બીજી પંક્તિના ઉદ્યોગોના ચલાવવા જે માનવબળની જરુર છે તે માનવીઓ આપે છે આને આ માનવીઓની સેવાની ગણના 🔘‘સર્વીસ સેકટર’🔘માં કરવામાં આવે છે.
🔘👇અન્ય બે વિભાગો, હાલના યુગના વેપારીકરણ (કોમર્શીયલાઈઝેશન)ની દેન છે. જેમકે –👇👇
♻️💠🎯🎯ચોથી પંક્તિ (Quaternary) –
👉આ વિભાગમાં સંશોધન કાર્યને આવરી લીધું છે. પહેલાના જમાનામાં મેન્યુફેક્ચરીગ યુનીટમાં જ નફો વધારવાના ભાગરુપે કે વધારે સારી રીતે સેવા આપવા માટે સંશોધન કાર્ય થતું હતું. હવે હરીફાઈ વધવાની સાથે મેન્યુફેક્ચરીંગ યુનીટ સંશોધન કાર્યનો ખર્ચ ઉપાડી શકે તેમ નથી. આથી આ કાર્યો સ્વતંત્ર ☑️‘સંશોધન લેબોરેટરી’☑️ઓ પાસે કરાવે છે. એક રીતે જોઈએ તો સર્વીસ સેક્ટરનું કાર્ય ગણાય, કારણ કે તે મેન્યુફેક્ચરીંગ યુનીટને સેવા આપે છે, 🔘પણ અહીં માનવબળ ઉપરાંત અન્ય ‘બળ’ (મશીનરી, ઇલેક્ટ્રિસીટી વગેરે) પણ વપરાય છે. આ દ્રષ્ટિએ કદાચ અલગ ગણવામાં આવતું હશે.
🎯👉💠પાંચમી પંક્તિ (Quinary) –
આ વિભાગ તો ખરેખર રસદાયક છે. આ વિભાગમાં સરકાર, યુનીવર્સીટી, સમાજસેવી સંસ્થાઓ મીડીયા વગેરેમાં કામ કરતા ઉંચ્ચ હોદ્દો ધરાવતા અધિકારીઓને સમાવવામાં આવ્યા છે. (મારો તર્ક – આ વાત સેવાને નામે ‘મેવા’ ખાતા વિશિષ્ટ વર્ગના કારણે આ વર્ગ પાડ્યો લાગે છે. 😉 )
🎯હવે પછી ઉદ્યોગોની કરોડરજ્જુ સમાન ‘વ્યક્તિ’ – ઉદ્યોગસાહસિક ને સમજીએ.
💠🎯એક તુક્કો –
એનઆરઆઈ માટે સુવર્ણ તક –
મને ‘નાણા’માં ઓછી ખબર પડે છે પણ આ તુક્કો વિચારવા જેવો ખરો !
દેશભક્ત એનઆરઆઈ માટે પરદેશથી પૈસા ભારત મોકલી દેશસેવા કરવાનો કદાચ સુંદર અવસર છે. અમેરીકાની આંતરીક પરિસ્થિતિ સુધરે છે અને ડોલર દુનીયામાંથી પર ખેંચાય રહ્યો છે તેમ ભારતને સંકટમાંથી બહાર કાઢવા ‘પરદેશી’ દેશીઓ નફા સાથે મદદરુપ થઈ શકે તેમ છે. બહુ મોટા રોકાણોમાં તો કદાચ કાયદા કાનુન નડતરરુપ થતા હશે (હવે ‘નેતા’ ઓના રજવાડા છે ને !) પણ દેશમાં રહેતા સગા-સંબંધીઓ સાથે નાની નાની પ્રવૃતિઓ માટે રોકાણ કરી શકે. અત્યારે ઝોક મોટી ઇન્ડસ્ટ્રીઝનો છે, પણ આ વિકાસમાં ‘માણસ’ ખોવાય જાય છે, જો નાની ઔદ્યોગીક પ્રવૃતિઓ કરવામાં આવે તો વિકાસ ‘હોરીઝોન્ટલ’ થાય અને ‘માણસ’ સચવાય રહે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰
ગુજરાતના અગત્યના ઉદ્યોગો અને તેના સ્થળો નીચે પ્રમાણે છે.
🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
૧. સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત, રાજકોટ, નવસારી, બીલીમોરા, ભરૂચ, પેટલાદ, ખંભાત, નડિયાદ, કલોલ, ભાવનગર.
૨. સિલ્ક ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
સુરત, વલસાડ, ચીખલી, ગણદેવી, માંડવી, જલાલપોર, બારડોલી, નાના વરાછા.
૩. જરી ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
સુરત
૪. રેયોન ઉદ્યોગ:
ઉધના, વેરાવળ.
૫. ગરમ કાપડ ઉદ્યોગ:
વડોદરા, જામનગર
૬. ઈજનેરી ઉદ્યોગ:
અમદાવાદ, નડિયાદ, ઉધના, વલસાડ, જામનગર, ભાવનગર, સુરત, વડોદરા, રાજકોટ.
૭. સિમેન્ટ ઉદ્યોગ:
દ્વારકા, પોરબંદર, સેવાલિયા, રાણાવાવ, સિક્કા, સેવરી, અમીરગઢ, અમદાવાદ, અંકલેશ્વર.
૮. રંગ-રસાયણ ઉદ્યોગ:
મીઠાપુર, પોરબંદર, ધ્રાંગધ્રા, અમદાવાદ, વડોદરા, પારનેરા, અતુલ, અંકલેશ્વર
૯. પેટ્રોકેમીકલ્સ ઉદ્યોગ:
કોયલી, મોટી ખાવડી
૧૦. રાસાયણિક ખાતરનો ઉદ્યોગ:
કંડલા, કલોલ, બાજવા, ચાવજ
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
૧૧. સુપર ફોસ્ફેટ ખાતર:
વડોદરા, અમદાવાદ, ભાવનગર, ઉધના.
૧૨. મીઠા ઉદ્યોગ:
માળિયા, પાટડી, ખારાઘોડા.
૧૩. સિરેમિક ઉદ્યોગ:
થાન, વાંકાનેર, મોરબી, ધ્રાંગધ્રા, શિહોર, ડેરોલ, સંતરોડ, અમદાવાદ, વલ્લભવિદ્યાનગર.
૧૪. ખાંડ ઉદ્યોગ:
બારડોલી, કોડીનાર, ગણદેવી, ઉના, મઢી, પેટલાદ, પલાસણ, અમરેલી, તળાજા, ધોરાજી
૧૫. બીડી ઉદ્યોગ:
આણંદ, નડિયાદ, બોરસદ, પેટલાદ, વડોદરા.
૧૬. હોઝીયરી ઉદ્યોગ:
અમદાવાદ
૧૭. કાગળ ઉદ્યોગ:
સોનગઢ, રાજકોટ, બારેજડી, જામનગર, અમદાવાદ.
૧૮. ડેરી ઉદ્યોગ:
આણંદ, મહેસાણા, સુરત, ભરૂચ, હિંમતનગર, અમદાવાદ, વડોદરા, પાલનપુર, જુનાગઢ, રાજકોટ, જામનગર, ભાવનગર અને માધવપુર (કચ્છ)
૧૯. મોટર ઉદ્યોગ:
સાણંદ
૨૦. બ્રાસ (પીતળ) ઉદ્યોગ:
જામનગર, લાલપુર, કાલાવાડ
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાતના અગત્યના ઉદ્યોગો અને તેના સ્થળો નીચે પ્રમાણે છે.
🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘🔰🔘
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
૧. સુતરાઉ કાપડ ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત, રાજકોટ, નવસારી, બીલીમોરા, ભરૂચ, પેટલાદ, ખંભાત, નડિયાદ, કલોલ, ભાવનગર.
૨. સિલ્ક ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
સુરત, વલસાડ, ચીખલી, ગણદેવી, માંડવી, જલાલપોર, બારડોલી, નાના વરાછા.
૩. જરી ઉદ્યોગ (Gujarat important industries):
સુરત
૪. રેયોન ઉદ્યોગ:
ઉધના, વેરાવળ.
૫. ગરમ કાપડ ઉદ્યોગ:
વડોદરા, જામનગર
૬. ઈજનેરી ઉદ્યોગ:
અમદાવાદ, નડિયાદ, ઉધના, વલસાડ, જામનગર, ભાવનગર, સુરત, વડોદરા, રાજકોટ.
૭. સિમેન્ટ ઉદ્યોગ:
દ્વારકા, પોરબંદર, સેવાલિયા, રાણાવાવ, સિક્કા, સેવરી, અમીરગઢ, અમદાવાદ, અંકલેશ્વર.
૮. રંગ-રસાયણ ઉદ્યોગ:
મીઠાપુર, પોરબંદર, ધ્રાંગધ્રા, અમદાવાદ, વડોદરા, પારનેરા, અતુલ, અંકલેશ્વર
૯. પેટ્રોકેમીકલ્સ ઉદ્યોગ:
કોયલી, મોટી ખાવડી
૧૦. રાસાયણિક ખાતરનો ઉદ્યોગ:
કંડલા, કલોલ, બાજવા, ચાવજ
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
૧૧. સુપર ફોસ્ફેટ ખાતર:
વડોદરા, અમદાવાદ, ભાવનગર, ઉધના.
૧૨. મીઠા ઉદ્યોગ:
માળિયા, પાટડી, ખારાઘોડા.
૧૩. સિરેમિક ઉદ્યોગ:
થાન, વાંકાનેર, મોરબી, ધ્રાંગધ્રા, શિહોર, ડેરોલ, સંતરોડ, અમદાવાદ, વલ્લભવિદ્યાનગર.
૧૪. ખાંડ ઉદ્યોગ:
બારડોલી, કોડીનાર, ગણદેવી, ઉના, મઢી, પેટલાદ, પલાસણ, અમરેલી, તળાજા, ધોરાજી
૧૫. બીડી ઉદ્યોગ:
આણંદ, નડિયાદ, બોરસદ, પેટલાદ, વડોદરા.
૧૬. હોઝીયરી ઉદ્યોગ:
અમદાવાદ
૧૭. કાગળ ઉદ્યોગ:
સોનગઢ, રાજકોટ, બારેજડી, જામનગર, અમદાવાદ.
૧૮. ડેરી ઉદ્યોગ:
આણંદ, મહેસાણા, સુરત, ભરૂચ, હિંમતનગર, અમદાવાદ, વડોદરા, પાલનપુર, જુનાગઢ, રાજકોટ, જામનગર, ભાવનગર અને માધવપુર (કચ્છ)
૧૯. મોટર ઉદ્યોગ:
સાણંદ
૨૦. બ્રાસ (પીતળ) ઉદ્યોગ:
જામનગર, લાલપુર, કાલાવાડ
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
👇⭕️👇⭕️👇⭕️👇⭕️👇⭕️👇
ગુજરાત ના મુખ્ય ઉધોગોની સામાન્ય બાબતો
🔰👇🔰👇🔰👇🔰👇🔰👇🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
⭕️⭕️⭕️ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ⭕️⭕️⭕️
આમ જોવા જઈએ તો ગુજરાતની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના મૂળ છે ક હરપ્પન સંસ્કૃતિ સુધી જોડાયેલા છે.ઓગણીસમી સદીની શુરુઆતથી જ ગુજરાત વારંવાર ઔદ્યોગિક ક્રાંતિનું સાક્ષી બન્યું છે.વિપુલ પ્રમાણમાં વૈવિધ્ય અને સાંસ્કૃતિક વૈભવ ધરાવતી ગુજરાતની ધરતી પર ગુજરાતનો અન્ય દેશો સાથેનો સીધો સંબંધ જોવા મળે છે.એમાંય કચ્છના વેપારીઓ તો છેક ઓમાન, ગ્રીસ, અનેરોમ જેવા દેશો સાથે જોડાઈ અન્ય દેશોના સીધા સંપર્કમાં આવ્યા. પુરાતત્વીય ઉત્ખલનમાં મળેલા ચલણી સિક્કાથી સાબિત થયું છે કે અન્ય દેશો સાથે વસ્તુ વિનિમયની પરંપરા ગુજરાતમાં પ્રસ્થાપિત હતી.
🔰👉૧૫૭૨માં જ્યારે અકબર ગુજરાતના કિનારે આવ્યો અને દરિયાઈ માર્ગે આમીરો અને ઉમરાવોના વેપાર વાણિજ્ય શરુ થયા.
🔰👉ગુજરાતના દરિયાઈ કાંઠાઓ પર ફિરંગીઓના આગમનને કારણે પણ ભારતના પશ્ચિમી દરિયા કિનારાઓનો વિકાસ થયો તેમાં ખાસ ગુજરાતનો દરિયા કિનારો વિકસ્યો.
🔰👉ગુજરાતના દરિયા કિનારેથી મરી માસાલા અને અન્ય માલ યુરોપના દેશોમાં વસ્તુ વિનિમયના સ્વરુપમાં નિકાસ કરવામાં આવતો હતો.
🔰👉ગુજરાત કાપડ ઉદ્યોગમાં ૧૩મી સદીથી જોડાયેલું હતું. તે સમયે ગુજરાતનું સતરાઉ કાપડ મધ્ય એશિયાઈ દેશોમાં અને ખાસ કરીને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયામાં નિકાસ થતું.
🔰👉સિલ્કના પટોળા અને બ્લોક પ્રિન્ટથી છાપેલું સુતરાઉ કાપડ નિકાસ કરવામાં આવતું.
🎯🎯અર્થતંત્રનું ચક્ર :🔰✅🔰
પ્રાચિન સમયમાં જેમ જેમ સમય પસાર થતો ગયો તેમ ગુજરાત માત્ર ઔદ્યોગિક અભિગમ પર આધારિત ન રહેતા સામાજિક અને બૌધ્ધિક મુલ્યોનો ઉમેરો થયો.૧૫મી-૧૬મી સદી દરમ્યાન ગુજરાતના મહાન વેપારીઓ અને શાહુકારો વૈશ્વિક કક્ષાએ નામના મેળવી હતી. ૧૭મી સદી દરમ્યાન સુરતનો વિકાસ થતા ગુજરાત ભારતનું મુખ્ય વેપારી મથક બની ગયું હતું.
👉વર્તમાન બિઝનેસની પરિસ્થિતિ જોઈએ તો ગુજરાત એ ચેતનવંતા ઉદ્યોગપતિઓ અને ઉદ્યોગ સાહસિકોનું શ્રેષ્ઠ મુકામ બન્યું છે. આજે ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસની સાથે 🔘✅‘આર્થિક રીતે ગુણવત્તા સભર' (ઈકોનોમિક વેલ્યુ એડેડ) રાજ્ય બની ગયું છે.ગુજરાતની ઔદ્યોગિક નીતિએ ઔદ્યોગિક ચક્રને સતત વેગીલું બનાવવા માટે એક ઉદ્દીપક જેવું કાર્ય કર્યુ છે.એક ઝડપી આર્થિક વિકાસ કરતા રાજ્ય તરીકે ગુજરાતે અર્થતંત્રના પાયા વધુ મજબૂત કર્યા છે. વ્યાપાર લક્ષી વલણને કારણે સરકારે ઔદ્યોગિકીકરણ દ્વારા ગુજરાત અને ભારતના અને વિદેશના રોકાણકારને અનુરૂપ રાજ્ય બન્યું છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
💠♻️ગુજરાતમાં ઉદ્યોગો♻️💠
ગુજરાતની ૨૦૦૯ની ઔદ્યોગિક નીતિએ ઉદ્યોગોનો અમર્યાદ વિકાસ સાધ્યો છે.આ એક માત્ર રાજ્ય છે જે રોકાણકારો માટે સ્વર્ગ સમાન છે.ગુણવત્તા સભર ઉત્પાદન અને ગુણવત્તા સભર આવૃતિઓને કારણે ભારતભરમાં ગુજરાતે સૌથી વિકાસ કરતા રાજ્ય તરીકેનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો છે.
ગુજરાતના ઔદ્યોગિક વિકાસનો દર ૧૨.૫ ટકા છે (નવા દરના આંકડા તપાસી લેવા) જે દેશના ઔદ્યોગિક ઉત્ત્પાદનના વિકાસમાં ૧૬ ટકાનો હિસ્સો ધરાવે છે.
🔰🔰કેટલાક અગત્યના મુદ્દા🔰🔰
👉 દેશના પેટ્રો કેપિટલ રાજ્ય તરીકે ગુજરાત પેટ્રોકેમિકલમાં ૩૦ ટકા, કેમિકલ અને ફાર્માસ્યુટિકલ બિઝનેસમાં ૫૦ ટકા જેટલો ફાળો આપે છે.
ખેત ઉત્ત્પાદનમાં ગુજરાતે ___ ટકાના દરે વિકાસ કર્યો છે.
હીરા ઉદ્યોગ પણ ગુજરાતનું એર વિકાસ પામતું ક્ષેત્ર છે. હીરા ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે આધાર આપતી નીતિમાં સરકારે હીરા કાપવાની,હીરાના પોલીશીંગની,જ્વેલરી ડિઝાઈનીંગની પ્રક્રિયાઓને વધુ સુસજ્જ બનાવવા માટે સરકારે પહેલ કરી છે.
કપાસના ઉત્પાદનમાં ૩૫ ટકા સાથે ગુજરાત અગ્રેસર છે. એવી જ રીતે કપાસના નિકાસમાં ૬૦ ટકા ના દરે ગુજરાત આગળ છે.
ડેનિમના ઉત્પાદનમાં પણ ગુજરાત વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમે છે.
ભારતની ૧૨ ટકા ટેક્સટાઈલની નિકાસ ગુજરાતમાંથી થાય છે.આ કારણે જ ગુજરાતને પૂર્વનું માંચેસ્ટર અને ડેનિમ સીટીની નામના મેળવી છે.
💠🎯👉મોટા એકમો⭕️👇⭕️
૧૦ કરોડથી વધુ કિંમતના મશીન અને પ્લાન્ટ ધરાવતા ઔદ્યોગિક એકમો મોટા એકમોમાં ગણાય છે.
👉આ સિવાયના ઉદ્યોગોને પણ આઈઈએમ (ઈન્ડસ્ટ્રીયલ એન્ટરપ્રિન્યોર મેમોરેન્ડમ) અને સેઝ અંતર્ગત વિકાસ કમિશ્નર પાસેથી મંજૂરી લેવી પડે છે.ગુજરાત ૧૯૬૦થી વિકાસની સાક્ષી પુરતા ૧૨૦૦ જેટલા મોટા એકમો છે.
🎯💠👉સૂક્ષ્મ,લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગો
જુદી જુદી મશીનરી,પ્લાન્ટ અને રોકાણને આધારે સૂક્ષ્મ,લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગોનું વર્ગીકરણ થાય છે.
👏એસએમઈ સેક્ટરના શ્રેષ્ઠ વિકાસમાં ગુજરાત સાક્ષી છે.૧૯૬૧માં ૨૦૦૦ જેટલા ઔદ્યોગિક એકમો હતા જે આજે ૫ લાખ સુધી પહોંચી ગયા છે.
🎯👉સરકારના સ્મોલ મિડીયમ એન્ટરપ્રાઈઝની સહાયથી આજે ઉચ્ચ ગુણવત્તા યુક્ત ઉત્ત્પાદન,મોટા એકમો
🎯👉આ ક્ષેત્રમાં સરકારની નીતિને કારણે લધુ અને સુક્ષ્મ ઔદ્યોગિક સમુહ વિકાસને પણ પ્રોત્સાહન મળ્યું છે. આજે ૧૦૦ જેટલા ઔદ્યોગિક સમુહો વિવિધ પ્રકારની ઔદ્યોગિક પ્રવૃ
ગુજરાત ના મુખ્ય ઉધોગોની સામાન્ય બાબતો
🔰👇🔰👇🔰👇🔰👇🔰👇🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
⭕️⭕️⭕️ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ⭕️⭕️⭕️
આમ જોવા જઈએ તો ગુજરાતની ઔદ્યોગિક ક્રાંતિના મૂળ છે ક હરપ્પન સંસ્કૃતિ સુધી જોડાયેલા છે.ઓગણીસમી સદીની શુરુઆતથી જ ગુજરાત વારંવાર ઔદ્યોગિક ક્રાંતિનું સાક્ષી બન્યું છે.વિપુલ પ્રમાણમાં વૈવિધ્ય અને સાંસ્કૃતિક વૈભવ ધરાવતી ગુજરાતની ધરતી પર ગુજરાતનો અન્ય દેશો સાથેનો સીધો સંબંધ જોવા મળે છે.એમાંય કચ્છના વેપારીઓ તો છેક ઓમાન, ગ્રીસ, અનેરોમ જેવા દેશો સાથે જોડાઈ અન્ય દેશોના સીધા સંપર્કમાં આવ્યા. પુરાતત્વીય ઉત્ખલનમાં મળેલા ચલણી સિક્કાથી સાબિત થયું છે કે અન્ય દેશો સાથે વસ્તુ વિનિમયની પરંપરા ગુજરાતમાં પ્રસ્થાપિત હતી.
🔰👉૧૫૭૨માં જ્યારે અકબર ગુજરાતના કિનારે આવ્યો અને દરિયાઈ માર્ગે આમીરો અને ઉમરાવોના વેપાર વાણિજ્ય શરુ થયા.
🔰👉ગુજરાતના દરિયાઈ કાંઠાઓ પર ફિરંગીઓના આગમનને કારણે પણ ભારતના પશ્ચિમી દરિયા કિનારાઓનો વિકાસ થયો તેમાં ખાસ ગુજરાતનો દરિયા કિનારો વિકસ્યો.
🔰👉ગુજરાતના દરિયા કિનારેથી મરી માસાલા અને અન્ય માલ યુરોપના દેશોમાં વસ્તુ વિનિમયના સ્વરુપમાં નિકાસ કરવામાં આવતો હતો.
🔰👉ગુજરાત કાપડ ઉદ્યોગમાં ૧૩મી સદીથી જોડાયેલું હતું. તે સમયે ગુજરાતનું સતરાઉ કાપડ મધ્ય એશિયાઈ દેશોમાં અને ખાસ કરીને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયામાં નિકાસ થતું.
🔰👉સિલ્કના પટોળા અને બ્લોક પ્રિન્ટથી છાપેલું સુતરાઉ કાપડ નિકાસ કરવામાં આવતું.
🎯🎯અર્થતંત્રનું ચક્ર :🔰✅🔰
પ્રાચિન સમયમાં જેમ જેમ સમય પસાર થતો ગયો તેમ ગુજરાત માત્ર ઔદ્યોગિક અભિગમ પર આધારિત ન રહેતા સામાજિક અને બૌધ્ધિક મુલ્યોનો ઉમેરો થયો.૧૫મી-૧૬મી સદી દરમ્યાન ગુજરાતના મહાન વેપારીઓ અને શાહુકારો વૈશ્વિક કક્ષાએ નામના મેળવી હતી. ૧૭મી સદી દરમ્યાન સુરતનો વિકાસ થતા ગુજરાત ભારતનું મુખ્ય વેપારી મથક બની ગયું હતું.
👉વર્તમાન બિઝનેસની પરિસ્થિતિ જોઈએ તો ગુજરાત એ ચેતનવંતા ઉદ્યોગપતિઓ અને ઉદ્યોગ સાહસિકોનું શ્રેષ્ઠ મુકામ બન્યું છે. આજે ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસની સાથે 🔘✅‘આર્થિક રીતે ગુણવત્તા સભર' (ઈકોનોમિક વેલ્યુ એડેડ) રાજ્ય બની ગયું છે.ગુજરાતની ઔદ્યોગિક નીતિએ ઔદ્યોગિક ચક્રને સતત વેગીલું બનાવવા માટે એક ઉદ્દીપક જેવું કાર્ય કર્યુ છે.એક ઝડપી આર્થિક વિકાસ કરતા રાજ્ય તરીકે ગુજરાતે અર્થતંત્રના પાયા વધુ મજબૂત કર્યા છે. વ્યાપાર લક્ષી વલણને કારણે સરકારે ઔદ્યોગિકીકરણ દ્વારા ગુજરાત અને ભારતના અને વિદેશના રોકાણકારને અનુરૂપ રાજ્ય બન્યું છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
💠♻️ગુજરાતમાં ઉદ્યોગો♻️💠
ગુજરાતની ૨૦૦૯ની ઔદ્યોગિક નીતિએ ઉદ્યોગોનો અમર્યાદ વિકાસ સાધ્યો છે.આ એક માત્ર રાજ્ય છે જે રોકાણકારો માટે સ્વર્ગ સમાન છે.ગુણવત્તા સભર ઉત્પાદન અને ગુણવત્તા સભર આવૃતિઓને કારણે ભારતભરમાં ગુજરાતે સૌથી વિકાસ કરતા રાજ્ય તરીકેનો દરજ્જો પ્રાપ્ત કર્યો છે.
ગુજરાતના ઔદ્યોગિક વિકાસનો દર ૧૨.૫ ટકા છે (નવા દરના આંકડા તપાસી લેવા) જે દેશના ઔદ્યોગિક ઉત્ત્પાદનના વિકાસમાં ૧૬ ટકાનો હિસ્સો ધરાવે છે.
🔰🔰કેટલાક અગત્યના મુદ્દા🔰🔰
👉 દેશના પેટ્રો કેપિટલ રાજ્ય તરીકે ગુજરાત પેટ્રોકેમિકલમાં ૩૦ ટકા, કેમિકલ અને ફાર્માસ્યુટિકલ બિઝનેસમાં ૫૦ ટકા જેટલો ફાળો આપે છે.
ખેત ઉત્ત્પાદનમાં ગુજરાતે ___ ટકાના દરે વિકાસ કર્યો છે.
હીરા ઉદ્યોગ પણ ગુજરાતનું એર વિકાસ પામતું ક્ષેત્ર છે. હીરા ઉદ્યોગ ક્ષેત્રે આધાર આપતી નીતિમાં સરકારે હીરા કાપવાની,હીરાના પોલીશીંગની,જ્વેલરી ડિઝાઈનીંગની પ્રક્રિયાઓને વધુ સુસજ્જ બનાવવા માટે સરકારે પહેલ કરી છે.
કપાસના ઉત્પાદનમાં ૩૫ ટકા સાથે ગુજરાત અગ્રેસર છે. એવી જ રીતે કપાસના નિકાસમાં ૬૦ ટકા ના દરે ગુજરાત આગળ છે.
ડેનિમના ઉત્પાદનમાં પણ ગુજરાત વિશ્વમાં ત્રીજા ક્રમે છે.
ભારતની ૧૨ ટકા ટેક્સટાઈલની નિકાસ ગુજરાતમાંથી થાય છે.આ કારણે જ ગુજરાતને પૂર્વનું માંચેસ્ટર અને ડેનિમ સીટીની નામના મેળવી છે.
💠🎯👉મોટા એકમો⭕️👇⭕️
૧૦ કરોડથી વધુ કિંમતના મશીન અને પ્લાન્ટ ધરાવતા ઔદ્યોગિક એકમો મોટા એકમોમાં ગણાય છે.
👉આ સિવાયના ઉદ્યોગોને પણ આઈઈએમ (ઈન્ડસ્ટ્રીયલ એન્ટરપ્રિન્યોર મેમોરેન્ડમ) અને સેઝ અંતર્ગત વિકાસ કમિશ્નર પાસેથી મંજૂરી લેવી પડે છે.ગુજરાત ૧૯૬૦થી વિકાસની સાક્ષી પુરતા ૧૨૦૦ જેટલા મોટા એકમો છે.
🎯💠👉સૂક્ષ્મ,લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગો
જુદી જુદી મશીનરી,પ્લાન્ટ અને રોકાણને આધારે સૂક્ષ્મ,લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગોનું વર્ગીકરણ થાય છે.
👏એસએમઈ સેક્ટરના શ્રેષ્ઠ વિકાસમાં ગુજરાત સાક્ષી છે.૧૯૬૧માં ૨૦૦૦ જેટલા ઔદ્યોગિક એકમો હતા જે આજે ૫ લાખ સુધી પહોંચી ગયા છે.
🎯👉સરકારના સ્મોલ મિડીયમ એન્ટરપ્રાઈઝની સહાયથી આજે ઉચ્ચ ગુણવત્તા યુક્ત ઉત્ત્પાદન,મોટા એકમો
🎯👉આ ક્ષેત્રમાં સરકારની નીતિને કારણે લધુ અને સુક્ષ્મ ઔદ્યોગિક સમુહ વિકાસને પણ પ્રોત્સાહન મળ્યું છે. આજે ૧૦૦ જેટલા ઔદ્યોગિક સમુહો વિવિધ પ્રકારની ઔદ્યોગિક પ્રવૃ
તિ કરી રહ્યા છે.સામાન્ય સગવડો, બ્રાન્ડ પ્રમોશન,માર્કેટ ડેવલપમેન્ટ અને સ્કીલ વધારવાના લક્ષ્યથી એક પ્રકારની સ્પર્ધાત્મક્તા આ ક્ષેત્રમાં આવી છે.
🎯⭕️ઔદ્યોગિક જૂથો👇👇
ગુજરાતમાં નાના અને મોટા ઔદ્યોગિક જૂથોએ નોંધનીય વિકાસ હાંસિલ કર્યો છે. સૌથી વધારે ઔદ્યોગિ જૂથો પોતાના ઔદ્યોગિક કાર્યો અને વિકાસ દ્વારા પોતાની હાજરી દર્શાવી છે. કિંમતોને લીધે પણ ઔદ્યોગિક જૂથોમાં વધારો થયો છે અને યોગ્ય સુવિધાને કારણે બજાર કેન્દ્ર અને ચેક બ્રાન્ડ તરીકે બનાવવાના ઉધોગોને પ્રોત્સાહન મળી રહ્યું છે.
🎯નિકાસ અને ઈકોનોમિક ઝોન👇
૧૪ ટકાના દર સાથે ગુજરાત ભારતનું સૌથી વધુ નિકાસ કરતુ રાજ્ય છે. રત્નો અને ઘરેણાની નિકાસ ૨૫ ટકા કરતા પણ વધુ છે.આ દિશામાં ઉત્પાદન થાય તદ્દઉપરાંત રોજગાર વધે તે માટે ગુજરાત સરકાર સેઝને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે. આ ક્ષેત્રે મલ્ટી પ્રોડક્ટ સેઝ અને સેક્ટર સ્પેસિફિક સેઝનો ખ્યાલ વધુ વિકાસલક્ષી છે, જેમાં ટેક્સટાઇલ, ફાર્મા, એન્જિનીયરિંગ, કેમિકલ, સિરામિક, રત્નો, જ્વેલરી અને આઇટી સેક્ટરને સમાવી શકાય.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
〰〰〰〰
પબ્લિક પ્રાઈવેટ પાર્ટનરશીપ યોજનાની પહેલ કરતા ગુજરાત રાજ્ય પાસે વિશાળ માળખાકીય સવલતો છે. એશિયાની સૌથી વિશાળ રોકાણની તક ધરાવતા રાજ્ય તરીકે ગુજરાત પ્રથમ હરોળમાં સ્થાન ધરાવે છે. ગુજરાત રાજ્યે એક કાર્યક્ષમ અને રોકાણકારની જરુરિયાત મુજબની રોકાણ વ્યવસ્થા ઊભી કરી છે જેના પરિણામ સ્વરુપ શહેરી અને ઓદ્યોગિક ક્ષેત્રના વિકાસને વેગ મળી રહ્યો છે.
ભાવિ વિકાસની નિશ્ચિત સફળતા સાથે ગુજરાતની એક પ્રગતિશીલ રાજ્ય તરીકે સતત ઊભરી રહ્યું છે. ભારતના એક નૂતન રાજ્ય તરીકે ગુજરાતના વિકાસનો ઈતિહાસ એક સમૃદ્ધિ-વિકાસના પર્યાય તરીકે બહાર આવ્યો છે.
સને ૧૯૬૦માં સ્થપાયેલા ગુજરાતમાં તમામ ક્ષેત્રે અસરકારક વિકાસની ગતિ જોવા મળી છે. એક આર્થિક ક્ષેત્રની રીતે ગુજરાત રોકાણકારોના સ્વર્ગ તરીકે બહાર આવ્યું છે.
સને ૨૦૦૩થી વાયબ્રન્ટ શબ્દ ગુજરાતની રાષ્ટ્રિય અને આંતરરાષ્ટ્રિય પ્રતિષ્ઠાની ક્ષિતિજોને ગૌરવાન્વિત કરી રહ્યો છે. વૈશ્વિક મંદી હોવા છતાં પણ વાયબ્રન્ટ ગુજરાત ગ્લોબલ ઈન્વેસ્ટરની સમજૂતિ કરારોમાં રૂપિયા.૧૨ લાખ કરોડના જંગી સૂચિત રોકાણ સાથે અમદાવાદમાં સંપન્ન થઈ. વિવિધ રોકાણકારો દ્વારા ૮૫૦૦ કરતા પણ વધુ સમજૂતી – કરારો કરવામાં આવ્યા. આ સમગ્ર સમજૂતી – કરારોના પરિણામ સ્વરુપ રાજ્યમાં આશરે ૨૫ લાખ માનવ રોજગારી ઊભી થવાની શક્યતા છે. એવી જ રીતે સને ૨૦૦૩, ૨૦૦૫ અને ૨૦૦૭ની વાયબ્રન્ટ મંત્રણાને અંતે ગુજરાતમાં ૬.૩૪ લાખ કરોડના રોકાણનો લાભ થયો છે.જ્યારે માત્ર ૨૦૦૯માં જ ૧૨ લાખ કરોડનું જંગી સુચિત રોકાણનો લાભ ગુજરાતને થયો.
ગુજરાત ભારતીય દ્વિપસમુહના પશ્ચિમ કિનારે આવેલું રાજ્ય છે. ગુજરાત પાસે દેશનો સૌથી લાંબો દરિયા કિનારો છે. એક પ્રાકૃતિક દ્વારના કારણે આજે ગુજરાત અનેક દેશોનું યજમાન બની શક્યું છે. એક પ્રકારના ધંધાકીય વાતાવરણ,વિપુલ પ્રમાણમાં પ્રાકૃતિક સ્ત્રોત, કૌશલ્ય સભર માનવશક્તિ, બજારની ઉપલબ્ધિ અને સરળ-પારદર્શી વહીવટને કારણે ગુજરાત એક માર્કેટ લિડર તરીકે બહાર આવ્યું છે. સ્થાયી અમલીકરણને કારણે ગુજરાતના અર્થતંત્રે ૧૫ ટકાના દરે ઓદ્યોગિક વિકાસ સાધ્યો છે. જ્યારે દેશના કુલ આદ્યોગિક રોકાણમાં ૧૮ ટકા જેટલું રોકાણ ગુજરાતમાં છે.
〰〰〰〰〰
સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન એક્ટ, ૨૦૦૪નો અમલ કરનાર ગુજરાત પ્રથમ રાજય છે. સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન્સ વિકાસનો પર્યાય છે એસ. ઇ. ઝેડ. ના પરિણામો ઉત્પાદન, નિકાસ અને રોજગારી ક્ષેત્રે જોવા મળે છે. જે રોજગારી ક્ષેત્રે નવી તકોનું નિર્માણ કરે છે. પરિણામે ઉત્પાદન અને નિકાસમાં વૃદ્ધિ જોવા મળે છે. સરકારે અવરોધ મુક્ત વ્યવસાય નિયમન માટે અને વિકાસને વેગ આપવા માટે માળખાગત સુવિધાઓ પુરી પાડીને એસ. ઇ. ઝેડ. ની યોજનાઓ અમલમાં મુકી છે.
ડ્યુટી-ફ્રી એસ. ઇ. ઝેડ. ની વિશેષતા છે અને એનાથી રાજ્યમાં વૈશ્વિક સ્તરના આર્થિક કામકાજો જેવો વેપાર-વણજનો માહૌલ ઊભો થાય છે. સરકારી, ખાનગી કે સંયુક્ત ક્ષેત્રે અથવા રાજ્ય સરકાર દ્રારા એસ. ઇ. ઝેડ. એકમો ઊભાં કરી શકાય છે.
એસ. ઇ. ઝેડ. માં વ્યવહીરુ મજુર કાયદો અને તેમજ અન્ય વિકલ્પો સ્વીકારી ઔધોગિક અને શ્રમિકના પાસાંઓને ધ્યાનમાં લેવામાં આવ્યા છે. ગુજરાત એસ. ઇ. ઝેડ. એક્ટ, ૨૦૦૪માં એસ. ઇ. ઝેડ. એકમમાં નોકરી માટે ભરતી અને કર્મચારીને દુર કરવા બાબતે ખાસ પ્રવિધાનો અમલમાં છે.
હંગામી રોજગારનો વિકલ્પ એસ. ઇ. ઝેડ. એક્ટમાં આપવામાં આવ્યો છે . જેનાથી અન્ય રાજ્યોના ઉદ્યોગોની સરખામણીએ કર્મચારી સાથેના ઘર્ષણ ટાળી શકાય અને શ્રમિક દિવસોમાં ઓછામા ઓછો બગાડ થાય.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
⭕️💠⭕️💠⭕️💠⭕️💠⭕️💠⭕️💠
ગુજરાત રાજ્ય આયાત-નિકાસ (Gujarat State Export – Import)
💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાત ૨૬ દેશોમાંથી ચીજવસ્તુઓની આયાત અને ૨૧ દેશોમાં ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરે છે.(Gujarat State Export – Import)
કોલસા, કોક, ખાતર, અનાજ, ખાતરની કાચી સામગ્રી, પેટ્રોલીયમ પેદાશો, કાગળ નો માવો, લોખંડ નો ભંગાર વગેરેની આયાત થાય છે.
જાપાન, મલેશિયા, ઈરાની અખાતના દેશો, સિંગાપોર, થાઈલેન્ડ, ઈરાન, બહેરીન, બેલ્જીયમ, ફ્રાંસ, હોલેન્ડ, ઇટાલી, પોર્ટુગલ, જર્મની, પોલેન્ડ, રુમાનિયા, ડેન્માર્ક, સોવિયેત, રશિયા, અમેરિકા, પનામા, કેનેડા, પૂર્વ આફ્રિકા અને મોરક્કો માંથી ગુજરાત ચીજ વસ્તુઓની આયાત કરે છે.
ઘી, રૂ, તેલીબીયા, અનાજ, રસાયણો, સિમેન્ટ, ખોળ, બેન્ટોનાઇટ, ચોક, બોકસાઈટ, ચૂનાના પથ્થર વગેરેની નિકાસ થાય છે.
બાંગ્લાદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, કોરિયા, હોંગકોંગ, હંગેરી, મલેશિયા, શ્રીલંકા, તાઇવાન, ચેકોસ્લોવાકિયા, ઈજીપ્ત, જાપાન, ઈરાની અખાતના દેશો, સિંગાપોર, થાઈલેન્ડ, ઈરાન, ઈરાક, બેલ્જીયમ, જર્મની, રુમાનિયા, સોવિયેત રશિયા, કેનેડા, ઓસ્ટ્રેલીયા વગેરે દેશોમાં ગુજરાત ચીજ વસ્તુઓની નિકાસ કરે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
રાજ્યમાંથી ૨૧ દેશોમાં થતી નિકાસ
💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાતમાંથી થતી નિકાસના ઉલ્લેખમાં ખેતી સંલગ્ન વસ્તુઓમાં કેસર કેરી, કપાસ, તલ, કેળાં અને જીરુંનું નામ અગ્રેસર છે. આ પાકો રાજ્યને કરોડો રૃપિયાનું વિદેશી હૂંડિયામણ કમાવી આપે છે. રાજ્યમાંથી સૂકવેલી ડુંગળી સહિત તેલીબિયાં પાકોની મોટાપાયે નિકાસ કરવામાં આવે છે. ઉપરાંત ગુજરાત ૨૬ દેશોમાંથી ચીજવસ્તુઓની આયાત અને ૨૧ દેશોમાં ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરે છે. ઘી, રૃ, તેલીબિયાં, અનાજ વગેરેની બાંગ્લાદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, કોરિયા, હોંગકોંગ, હંગેરી, મલેશિયા, શ્રીલંકા, તાઇવાન, ચેકોસ્લોવિયા, ઇજિપ્ત અને જાપાન તેમજ ઇરાની અખાતના દેશો સિંગાપુર, થાઇલેન્ડ, ઇરાન, બેલ્જિયમ, જર્મની, રૃમાનિયા, રશિયા, કેનેડા સહિત થાઇલેન્ડ વગેરે દેશોમાં રાજ્યમાંથી ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરાય છે. રાજ્યમાંથી ગલ્ફ દેશોમાં પણ કેળાંની મોટાપાયે નિકાસ કરવામાં આવે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાત રાજ્ય આયાત-નિકાસ (Gujarat State Export – Import)
💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાત ૨૬ દેશોમાંથી ચીજવસ્તુઓની આયાત અને ૨૧ દેશોમાં ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરે છે.(Gujarat State Export – Import)
કોલસા, કોક, ખાતર, અનાજ, ખાતરની કાચી સામગ્રી, પેટ્રોલીયમ પેદાશો, કાગળ નો માવો, લોખંડ નો ભંગાર વગેરેની આયાત થાય છે.
જાપાન, મલેશિયા, ઈરાની અખાતના દેશો, સિંગાપોર, થાઈલેન્ડ, ઈરાન, બહેરીન, બેલ્જીયમ, ફ્રાંસ, હોલેન્ડ, ઇટાલી, પોર્ટુગલ, જર્મની, પોલેન્ડ, રુમાનિયા, ડેન્માર્ક, સોવિયેત, રશિયા, અમેરિકા, પનામા, કેનેડા, પૂર્વ આફ્રિકા અને મોરક્કો માંથી ગુજરાત ચીજ વસ્તુઓની આયાત કરે છે.
ઘી, રૂ, તેલીબીયા, અનાજ, રસાયણો, સિમેન્ટ, ખોળ, બેન્ટોનાઇટ, ચોક, બોકસાઈટ, ચૂનાના પથ્થર વગેરેની નિકાસ થાય છે.
બાંગ્લાદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, કોરિયા, હોંગકોંગ, હંગેરી, મલેશિયા, શ્રીલંકા, તાઇવાન, ચેકોસ્લોવાકિયા, ઈજીપ્ત, જાપાન, ઈરાની અખાતના દેશો, સિંગાપોર, થાઈલેન્ડ, ઈરાન, ઈરાક, બેલ્જીયમ, જર્મની, રુમાનિયા, સોવિયેત રશિયા, કેનેડા, ઓસ્ટ્રેલીયા વગેરે દેશોમાં ગુજરાત ચીજ વસ્તુઓની નિકાસ કરે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️♦️
રાજ્યમાંથી ૨૧ દેશોમાં થતી નિકાસ
💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ગુજરાતમાંથી થતી નિકાસના ઉલ્લેખમાં ખેતી સંલગ્ન વસ્તુઓમાં કેસર કેરી, કપાસ, તલ, કેળાં અને જીરુંનું નામ અગ્રેસર છે. આ પાકો રાજ્યને કરોડો રૃપિયાનું વિદેશી હૂંડિયામણ કમાવી આપે છે. રાજ્યમાંથી સૂકવેલી ડુંગળી સહિત તેલીબિયાં પાકોની મોટાપાયે નિકાસ કરવામાં આવે છે. ઉપરાંત ગુજરાત ૨૬ દેશોમાંથી ચીજવસ્તુઓની આયાત અને ૨૧ દેશોમાં ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરે છે. ઘી, રૃ, તેલીબિયાં, અનાજ વગેરેની બાંગ્લાદેશ, ઇન્ડોનેશિયા, કોરિયા, હોંગકોંગ, હંગેરી, મલેશિયા, શ્રીલંકા, તાઇવાન, ચેકોસ્લોવિયા, ઇજિપ્ત અને જાપાન તેમજ ઇરાની અખાતના દેશો સિંગાપુર, થાઇલેન્ડ, ઇરાન, બેલ્જિયમ, જર્મની, રૃમાનિયા, રશિયા, કેનેડા સહિત થાઇલેન્ડ વગેરે દેશોમાં રાજ્યમાંથી ચીજવસ્તુઓની નિકાસ કરાય છે. રાજ્યમાંથી ગલ્ફ દેશોમાં પણ કેળાંની મોટાપાયે નિકાસ કરવામાં આવે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
લઘુ ઉદ્યોગો માટે સહાય, રાહત, પ્રોત્સાહન
💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠
રાજ્ય સરકારે તેની નવી ઉદ્યોગ નીતિના છત્ર હેઠળ 'નવી સુક્ષ્મ, લઘુ, મધ્યમ કદના ઉદ્યોગો (એમએસએમઈ-માઈક્રો, સ્મોલ, મિડિયમ એન્ટરપ્રાઈઝ) માટેની નીતિ' જાહેર કરી હતી. મહત્તમ રોજગારી આપતાં આ સેક્ટર માટે અનેક પ્રોત્સાહનો તથા સહાય અને રાહતો જાહેર કરાયાં છે.
રાજ્ય સરકારની નવી નીતિ મુજબ નવાં સાહસો માટે મહિલા, અનુસૂચિત જાતિ, જનજાતિ, વિકલાંગ, યુવા ઉદ્યોગ સાહસિકોને ૧ ટકાની વધારાની વ્યાજ સહાય આપવામાં આવશે. આ ઉપરાંત ઈનોવેટીવ ટેક્નોલોજી સંપન્ન નવા ઉદ્યોગકારોને રૂ. ૫૦ લાખનું વેન્ચર કેપિટલ અપાશે. મહિલા તથા અનુસૂચિત જાતિ,જનજાતિ, વિકલાંગ ઉદ્યોગ સાહસિકોને જામીનગીરી વગરની રૂ. ૧ કરોડની લોન માટે ભરવી પડતી ક્રેડીટ ગેરંટી ફીમાં સહાય અપાશે.
બીજી તરફ હયાત ઉદ્યોગકારોને એન્ટરપ્રાઈઝ રિસોર્સ પ્લાનિંગ સોફ્ટવેર ઈન્સ્ટોલેશન માટે ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫૦ હજાર સુધીની સહાય, ઊર્જા સંરક્ષણ થાય, પોલ્યુશન ઘટાડી શકાય તેવી ટેક્નોલોજી માટે ખર્ચના ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫૦ લાખની સહાય, રાષ્ટ્રીય-આંતરરાષ્ટ્રીય ક્વોલિટી પ્રમાણપત્ર મેળવવા માટે ટેસ્ટીંગ સાધનો, વસવાવવા માટે, ખર્ચના ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫ લાખ સહાય અપાશે.
હયાત ઉદ્યોગોને વીજળી અને પાણીની બચત માટે પ્રોત્સાહન આપવા તેનાં ઓડિટ રિપોર્ટ તૈયાર કરવવા માટે ૭૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૫૦ હજારની સહાય અને વપરાશના સાધનોમાં ફેરફાર કરવામાં આવે તો તે સાધનોની કિંમતના ૨૫ ટકા અથવા રૂ. ૨૦ લાખની સહાય અપાશે. એમએસએમઈ એક્સચેન્જમાં રજિસ્ટ્રેશન કરાવીને ઈકવીટી મૂડી ઊભી કરવા માંગતા એકમોને કર્જના ૨૦ ટકા અથવા રૂ. ૫ લાખ સહાય અપાશે. નવયુવાનોને ઇનોવેટીવ, ટેક્નોલોજી કે પ્રોસેસ માટે પેટન્ટ રજિસ્ટર કરાવે તો કર્જના ૭૫ ટકા સુધીની સહાય અપાશે.
નવા સ્થપાનારા એકમોને સહાય
પ્રથમવાર બેંકની ટર્મ લોન ઉપર સહાય આપવામાં આવશે. નવા એમએસએમઈના એકમો સ્થાપવા માટે ઉદ્યોગકારે મેળવેલી લોન ઉપર પ્રથમવાર રોકડ સહાય આપવામાં આવશે. મહાનગરપાલિકા વિસ્તારમાં લોનની રકમના ૧૦ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૧૫ લાખ સહાય, વ્યાજ સહાયમાં પણ પાંચ ટકા પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૨૫ લાખ પાંચ વર્ષ માટે આપવામાં આવશે. જ્યારે અન્ય વિસ્તારોમાં લોનની રકમના ૧૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખ સહાય ઉપરાંત વ્યાજ સહાય પેટે સાત ટકા રકમ પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૩૦ લાખ, પાંચ વર્ષ માટે વ્યાજ સહાય અપાશે.
હયાત ઉદ્યોગકારો માટે સહાય
હયાત ઉદ્યોગકારોને ઉદ્યોગના વિસ્તૃતિકરણ, ડાઈવર્સિફિકેશન, આધુનિકરણ માટે મેળવેલી લોન ઉપર રોકડ સહાય અને વ્યાજ સહાય અપાશે. મહાનગરપાલિકા વિસ્તારમાં લોનની રકમના ૧૦ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૧૫ લાખ, ઉપરાંત વ્યાજ સહાયમાં પાંચ ટકા પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખની સહાય અપાશે. જ્યારે અન્ય વિસ્તારો માટે લોનની રકમના ૧૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખ રોકડ સહાય ઉપરાંત વ્યાજ સહાયમાં પાંચ ટકા પ્રતિવર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૩૦ લાખ પાંચ વર્ષ માટે અપાશે.
નોન-કોર્પોરેટ લઘુ વ્યાપાર: વ્યાખ્યા
તે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં નાના ઉત્પાદન એકમો, દુકાનદારો, ફળો/શાકભાજીના વિક્રેતાઓ ટ્રક ઓપરેટરો, ખોરાક-સેવા એકમો, સમારકામની દુકાનો, મશીન ઓપરેટરો, નાના ઉદ્યોગો, કારીગરો, ફુડ પ્રોસેસરો અને અન્યો તરીકે ચાલી રહેલ લાખો માલિકી/ભાગીદારી કંપનીઓ છે.
સામાન્ય રીતે "અસંગઠિત" અથવા "અનૌપચારિક" ક્ષેત્ર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેઓ મોટે ભાગે સ્વ-આયોજીત હોય છે.
આ ક્ષેત્રનો મોટો ભાગ ઓન એકાઉન્ટ એન્ટરપ્રાઈઝીસ (OAEs) કોઈ કર્મચારીઓ વગર... અનિવાર્યપણે સ્વ-રોજગાર તરીકે ચાલે છે.
🎯💠🎯💠🎯💠🎯💠
♻️♻️લઘુ ધિરાણ♻️♻️
🎯💠🎯💠🎯💠🎯💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
લઘુ ધિરાણ ઓછી-આવકવાળા ગ્રાહકો, જેમાં ઉપભોક્તાઓ અને સ્વ-રોજગાર પણ સમાવિષ્ટ છે, જે તેવા લોકો માટે નાણાકીય સેવાઓ પૂરી પાડે છે જે પરંપરાગતરીતે બેંક વ્યવસાય અને તેને લગતી સેવાઓને મેળવી નથી શકતા.
વિસ્તૃત રીતે, તે એક આંદોલન છે જેનો ઉદ્દેશ "વિશ્વમાં જયાં ઘણા ગરીબ અને ગરીબાઇની-નજીક હોય તેવા ગૃહતંત્રમાં કાયમી રીતે યોગ્ય ક્રમે ઉચ્ચ ક્ષમતાવાળી નાણાકીય સેવાઓને પહોંચાઢવી, જેમાં માત્ર ધિરાણ જ નહીં પણ બચત, વીમો, અને નાણાની બદલીનો પણ સમાવેશ થતો હોય."
જેમને લઘુ ધિરાણને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે તેમનું મોટાભાગે માનવું છે કે આવો માર્ગ ગરીબોને ગરીબાઇમાંથી બહાર નીકાળવામાં મદદ કરશે.
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
લઘુ ઉદ્યોગો મહત્તમ રોજગારી આપતા ઉદ્યાગો છે. રાજ્ય સરક્ાર નાના-મધ્યમ કક્ષાના ઉદ્યોગોની રોજગાર નિર્માણ અવસર ક્ષમતા ધ્યાને રાખીને લઘુમધ્યમ ઉદ્યોગો માટે અલાયદું સેલ રચશે
ભારતમાં સદીઓથી જોવામાં આવ્યું છે કે લધુ ઉદ્યોગો અને ખાસ કરીને કુટિર ઉદ્યોગોને મહત્વ આપવામાં આવતું હતું જેનું મુખ્ય કારણ ગ્રામ્ય ભારતમાં લોકોને રોજગારી મળી રહે
✍🏻યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏🏻
લઘુ ઉદ્યોગો માટે સહાય, રાહત, પ્રોત્સાહન
💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠💠
રાજ્ય સરકારે તેની નવી ઉદ્યોગ નીતિના છત્ર હેઠળ 'નવી સુક્ષ્મ, લઘુ, મધ્યમ કદના ઉદ્યોગો (એમએસએમઈ-માઈક્રો, સ્મોલ, મિડિયમ એન્ટરપ્રાઈઝ) માટેની નીતિ' જાહેર કરી હતી. મહત્તમ રોજગારી આપતાં આ સેક્ટર માટે અનેક પ્રોત્સાહનો તથા સહાય અને રાહતો જાહેર કરાયાં છે.
રાજ્ય સરકારની નવી નીતિ મુજબ નવાં સાહસો માટે મહિલા, અનુસૂચિત જાતિ, જનજાતિ, વિકલાંગ, યુવા ઉદ્યોગ સાહસિકોને ૧ ટકાની વધારાની વ્યાજ સહાય આપવામાં આવશે. આ ઉપરાંત ઈનોવેટીવ ટેક્નોલોજી સંપન્ન નવા ઉદ્યોગકારોને રૂ. ૫૦ લાખનું વેન્ચર કેપિટલ અપાશે. મહિલા તથા અનુસૂચિત જાતિ,જનજાતિ, વિકલાંગ ઉદ્યોગ સાહસિકોને જામીનગીરી વગરની રૂ. ૧ કરોડની લોન માટે ભરવી પડતી ક્રેડીટ ગેરંટી ફીમાં સહાય અપાશે.
બીજી તરફ હયાત ઉદ્યોગકારોને એન્ટરપ્રાઈઝ રિસોર્સ પ્લાનિંગ સોફ્ટવેર ઈન્સ્ટોલેશન માટે ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫૦ હજાર સુધીની સહાય, ઊર્જા સંરક્ષણ થાય, પોલ્યુશન ઘટાડી શકાય તેવી ટેક્નોલોજી માટે ખર્ચના ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫૦ લાખની સહાય, રાષ્ટ્રીય-આંતરરાષ્ટ્રીય ક્વોલિટી પ્રમાણપત્ર મેળવવા માટે ટેસ્ટીંગ સાધનો, વસવાવવા માટે, ખર્ચના ૫૦ ટકા અથવા રૂ. ૫ લાખ સહાય અપાશે.
હયાત ઉદ્યોગોને વીજળી અને પાણીની બચત માટે પ્રોત્સાહન આપવા તેનાં ઓડિટ રિપોર્ટ તૈયાર કરવવા માટે ૭૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૫૦ હજારની સહાય અને વપરાશના સાધનોમાં ફેરફાર કરવામાં આવે તો તે સાધનોની કિંમતના ૨૫ ટકા અથવા રૂ. ૨૦ લાખની સહાય અપાશે. એમએસએમઈ એક્સચેન્જમાં રજિસ્ટ્રેશન કરાવીને ઈકવીટી મૂડી ઊભી કરવા માંગતા એકમોને કર્જના ૨૦ ટકા અથવા રૂ. ૫ લાખ સહાય અપાશે. નવયુવાનોને ઇનોવેટીવ, ટેક્નોલોજી કે પ્રોસેસ માટે પેટન્ટ રજિસ્ટર કરાવે તો કર્જના ૭૫ ટકા સુધીની સહાય અપાશે.
નવા સ્થપાનારા એકમોને સહાય
પ્રથમવાર બેંકની ટર્મ લોન ઉપર સહાય આપવામાં આવશે. નવા એમએસએમઈના એકમો સ્થાપવા માટે ઉદ્યોગકારે મેળવેલી લોન ઉપર પ્રથમવાર રોકડ સહાય આપવામાં આવશે. મહાનગરપાલિકા વિસ્તારમાં લોનની રકમના ૧૦ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૧૫ લાખ સહાય, વ્યાજ સહાયમાં પણ પાંચ ટકા પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૨૫ લાખ પાંચ વર્ષ માટે આપવામાં આવશે. જ્યારે અન્ય વિસ્તારોમાં લોનની રકમના ૧૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખ સહાય ઉપરાંત વ્યાજ સહાય પેટે સાત ટકા રકમ પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૩૦ લાખ, પાંચ વર્ષ માટે વ્યાજ સહાય અપાશે.
હયાત ઉદ્યોગકારો માટે સહાય
હયાત ઉદ્યોગકારોને ઉદ્યોગના વિસ્તૃતિકરણ, ડાઈવર્સિફિકેશન, આધુનિકરણ માટે મેળવેલી લોન ઉપર રોકડ સહાય અને વ્યાજ સહાય અપાશે. મહાનગરપાલિકા વિસ્તારમાં લોનની રકમના ૧૦ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ. ૧૫ લાખ, ઉપરાંત વ્યાજ સહાયમાં પાંચ ટકા પ્રતિ વર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખની સહાય અપાશે. જ્યારે અન્ય વિસ્તારો માટે લોનની રકમના ૧૫ ટકા અથવા મહત્તમ રૂ.૨૫ લાખ રોકડ સહાય ઉપરાંત વ્યાજ સહાયમાં પાંચ ટકા પ્રતિવર્ષ અથવા મહત્તમ રૂ. ૩૦ લાખ પાંચ વર્ષ માટે અપાશે.
નોન-કોર્પોરેટ લઘુ વ્યાપાર: વ્યાખ્યા
તે ગ્રામીણ અને શહેરી વિસ્તારોમાં નાના ઉત્પાદન એકમો, દુકાનદારો, ફળો/શાકભાજીના વિક્રેતાઓ ટ્રક ઓપરેટરો, ખોરાક-સેવા એકમો, સમારકામની દુકાનો, મશીન ઓપરેટરો, નાના ઉદ્યોગો, કારીગરો, ફુડ પ્રોસેસરો અને અન્યો તરીકે ચાલી રહેલ લાખો માલિકી/ભાગીદારી કંપનીઓ છે.
સામાન્ય રીતે "અસંગઠિત" અથવા "અનૌપચારિક" ક્ષેત્ર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેઓ મોટે ભાગે સ્વ-આયોજીત હોય છે.
આ ક્ષેત્રનો મોટો ભાગ ઓન એકાઉન્ટ એન્ટરપ્રાઈઝીસ (OAEs) કોઈ કર્મચારીઓ વગર... અનિવાર્યપણે સ્વ-રોજગાર તરીકે ચાલે છે.
🎯💠🎯💠🎯💠🎯💠
♻️♻️લઘુ ધિરાણ♻️♻️
🎯💠🎯💠🎯💠🎯💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
લઘુ ધિરાણ ઓછી-આવકવાળા ગ્રાહકો, જેમાં ઉપભોક્તાઓ અને સ્વ-રોજગાર પણ સમાવિષ્ટ છે, જે તેવા લોકો માટે નાણાકીય સેવાઓ પૂરી પાડે છે જે પરંપરાગતરીતે બેંક વ્યવસાય અને તેને લગતી સેવાઓને મેળવી નથી શકતા.
વિસ્તૃત રીતે, તે એક આંદોલન છે જેનો ઉદ્દેશ "વિશ્વમાં જયાં ઘણા ગરીબ અને ગરીબાઇની-નજીક હોય તેવા ગૃહતંત્રમાં કાયમી રીતે યોગ્ય ક્રમે ઉચ્ચ ક્ષમતાવાળી નાણાકીય સેવાઓને પહોંચાઢવી, જેમાં માત્ર ધિરાણ જ નહીં પણ બચત, વીમો, અને નાણાની બદલીનો પણ સમાવેશ થતો હોય."
જેમને લઘુ ધિરાણને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે તેમનું મોટાભાગે માનવું છે કે આવો માર્ગ ગરીબોને ગરીબાઇમાંથી બહાર નીકાળવામાં મદદ કરશે.
〰〰〰〰〰〰〰〰〰
લઘુ ઉદ્યોગો મહત્તમ રોજગારી આપતા ઉદ્યાગો છે. રાજ્ય સરક્ાર નાના-મધ્યમ કક્ષાના ઉદ્યોગોની રોજગાર નિર્માણ અવસર ક્ષમતા ધ્યાને રાખીને લઘુમધ્યમ ઉદ્યોગો માટે અલાયદું સેલ રચશે
ભારતમાં સદીઓથી જોવામાં આવ્યું છે કે લધુ ઉદ્યોગો અને ખાસ કરીને કુટિર ઉદ્યોગોને મહત્વ આપવામાં આવતું હતું જેનું મુખ્ય કારણ ગ્રામ્ય ભારતમાં લોકોને રોજગારી મળી રહે
✍🏻યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏🏻
🔘♦️🔘♦️🔘♦️🔘♦️🔘♦️🔘
🎯હાલના ઉદ્યોગોની વાસ્તવિકતા👇
♻️🔘💠🔘💠🔘💠🔘💠🔘💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯👉ભારતમાં સદીઓથી જોવામાં આવ્યું છે કે લધુ ઉદ્યોગો અને ખાસ કરીને કુટિર ઉદ્યોગોને મહત્વ આપવામાં આવતું હતું જેનું મુખ્ય કારણ ગ્રામ્ય ભારતમાં લોકોને રોજગારી મળી રહે
🎯👉લધુ ઉદ્યોગોના માથે વૈશ્વિક પડકારો વિશાળ છે જેની સામે ટકી રહેવું ઘણું અધરૂં બની ગયું છે. આમ છતાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના ઇન્સેન્ટીવના કારણે આ ઉદ્યોગો ચાલી રહ્યાં છે.
🎯👉ભારત દેશમાં પાંચ કરોડથી વધુ નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગો છે જે ભારતમાં કુલ ઉત્પાદનના 40 ટકા અને નિકાસ વેપારમાં 45 ટકા ઉત્પાદન કરે છે. તેનો અર્થ એ નથી કે ભારતના મોટા અને ભારે ઉદ્યોગોની જરૂર નથી. વીજળી ક્ષેત્રમાં, મશીન ટુલ્સના ઉત્પાદનમાં, વાહનો, લોખંડ બનાવવામાં, સંરક્ષણ સાધનો બનાવવામાં, ઓટોમોબાઇલ અને અન્ય ઘણી બધી ચીજોમાં તેની જરૂર પડે છે પણ નાના ઉદ્યોગો રોજગારીની તકો પેદા કરવા માટે જરૂરી છે, કેમ કે ભારે ઉદ્યોગો ઓટોમેશન અને હાઈ-ટેક બની ગયા છે જે રોજગારી આપી શકતા નથી.
👉નાના અને કુટિર ઉદ્યોગમાં નોકરીની એક તક પેદા કરવા માટે 1 થી 1.5 લાખ રૂપિયાની જરૂર પડે છે જેની સરખામણીએ ભારે ઉદ્યોગમાં 5 થી 6 લાખ રૂપિયાની જરૂર પડે છે. કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારો જો મોટા ઉદ્યોગોની સાથે નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોને વધારે પ્રોત્સાહન આપશે તો આ દેશમાં કોઇ યુવાન બેકાર નહીં રહે.
🎯👉 ભારત સરકારે અને હવે ગુજરાત સરકારે માઇક્રો, સ્મોલ, મિડિયમ એન્ટરપ્રાઇઝિસ- એમએસએમઇ માટે અલગ મંત્રાલય તેમજ ઓથોરિટીની રચના કરી છે જે આવા નાના ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપશે.
🎯👉ભારતમાં 2006-07માં નાના ઉદ્યોગોની સંખ્યા 3.62 કરોડ હતી અને તે 8.05 કરોડની રોજગારી આપતા હતા. મોદીના આવ્યા પહેલાં એટલે કે 2013-14માં નાના ઉદ્યોગોની સંખ્યા 4.88 કરોડ હતી જેમાં 11.14 કરોડ લોકોને રોજગારી મળતી હતી. આ ઉદ્યોગોની ફિક્સ એસેટની માર્કેટ વેલ્યુ 13,63,700.54 કરોડ થવા જાય છે. મોદીના આવ્યા પછીના ત્રણ વર્ષમાં એમએસએમઇની સંખ્યા વધીને 5.20 કરોડ થઇ છે અને અંદાજે 13 કરોડનો રોજગારી મળે છે. કહેવાય છે કે ભારતના જીડીપીમાં એમએસએમઇનો હિસ્સો 8 ટકા છે જ્યારે એગ્રીકલ્ચર પછી બીજાક્રમે 21 ટકા સાથે રોજગારી આપતું સેક્ટર છે.
🎯👉આ સેક્ટરમાં ગુજરાતનો સિનારિયો વાયબ્રન્ટ ઇન્વેસ્ટર્સ સમિટ પછી બદલાયો છે. સરકારે નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોમાં 82 ટકા એમઓયુ સાઇન કર્યા છે. આ સેક્ટરમાં ઉદ્યોગોના 16.2 ટકા હિસ્સા સાથે ભારતમાં ગુજરાતનો નંબર બીજો આવે છે. ગુજરાત સરકારે એમએસએમઇ માટે સાત વિભાગો આઇડેન્ટિફાય કર્યા છે જેમાં ફોરેસ્ટ એન્ડ એનવાયર્નમેન્ટ, એનર્જી, ફુડ એન્ડ હેલ્થ, રેવન્યુ એન્ડ અર્બન ડેવલપમેન્ટ, ટ્રાન્સપોર્ટ અને ફાયનાન્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝનો સમાવેશ થાય છે.
🎯👉ગુજરાતે નાના ઉદ્યોગોને વિકસાવવા માટે અમદાવાદ, જામનગર, રાજકોટ, વડોદરા, ભરૂચ, સુરત, તાપી, ભાવનગર અને વલસાડ કલસ્ટરનો સમાવેશ કર્યો છે. ઉદ્યોગ વિભાગના છેલ્લા પ્રામાણિક આંકડા પ્રમાણે રાજ્યભરમાં હાલ ચાર લાખ યુનિટ્સ છે અને તેમાં કુલ મૂડીરોકાણ 75315.82 કરોડ રૂપિયાનું છે. આ એકમોમાં હાલ 2264244 લોકો રોજી મેળવી રહ્યાં છે.
🎯👉રાજ્યમાં સૌથી વધુ નાના ઉદ્યોગો કેમિકલ્સમાં છે, બીજાક્રમે એન્જીનિયરીંગ આવે છે. ત્રીજાક્રમે મિનરલ બેઝ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ છે. ટેક્સટાઇલ અને એગ્રો ફુડ પ્રોસેસિંગ પણ મહત્વનો રોલ અદા કરે છે. રાજ્યના ઉત્તર ગુજરાતમાં નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોનો પુરતા પ્રમાણમાં વિકાસ થયો નથી તે સરકારના ધ્યાને આવ્યું છે પરંતુ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના અભાવે પ્લાનિંગ થઇ શકતું નથી.
🎯👉ઇન્ડસ્ટ્રીઝ વાઇસ બ્રેકઅપ જોઇએ તો 63 ટકા ફાળો મેન્યુફેક્ચરીંગનો આવે છે. 19 ટકા ટ્રેડીંગ એક્ટિવિટી થાય છે. સર્વિસ એક્ટિવિટીનો ફાળો 13 ટકા અને અન્યનો ફાળો પાંચ ટકા આવે છે. એમએસએમઇ માટે ગુજરાત સરકાર 2005 પછી ઉદાર બની છે. આ સેક્ટરને પીકઅપ પર લઇ જવાનું કામ તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કર્યું છે.
🎯👉ગુજરાતમાં માઇક્રો, સ્મોલ અને મધ્યમકક્ષાના ઉદ્યોગોની વધતી રફતાર સામે ઝડપી વિકાસ થાય તે હેતુથી રાજ્યની વિજય રૂપાણીની સરકારે એમએસએમઇ માટે અલગ કમિશનરેટ ઉભું કર્યું છે. રાજ્યની વાયબ્રન્ટ ઇન્વેસ્ટર્સ સમટિમાં થયેલા 25 હજાર એમઓયુ પૈકી 18533 એમઓયુ એમએસએમઇ સેક્ટરના છે. આ પ્રોજેક્ટ જ્યારે કાર્યાન્વિત થશે ત્યારે દોઢ કરોડ કરતાં વધુ યુવાનોને રોજગારી મળી રહેશે તેવો દાવો ગુજરાત સરકાર કરી ચૂકી છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)
🎯હાલના ઉદ્યોગોની વાસ્તવિકતા👇
♻️🔘💠🔘💠🔘💠🔘💠🔘💠
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯👉ભારતમાં સદીઓથી જોવામાં આવ્યું છે કે લધુ ઉદ્યોગો અને ખાસ કરીને કુટિર ઉદ્યોગોને મહત્વ આપવામાં આવતું હતું જેનું મુખ્ય કારણ ગ્રામ્ય ભારતમાં લોકોને રોજગારી મળી રહે
🎯👉લધુ ઉદ્યોગોના માથે વૈશ્વિક પડકારો વિશાળ છે જેની સામે ટકી રહેવું ઘણું અધરૂં બની ગયું છે. આમ છતાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારના ઇન્સેન્ટીવના કારણે આ ઉદ્યોગો ચાલી રહ્યાં છે.
🎯👉ભારત દેશમાં પાંચ કરોડથી વધુ નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગો છે જે ભારતમાં કુલ ઉત્પાદનના 40 ટકા અને નિકાસ વેપારમાં 45 ટકા ઉત્પાદન કરે છે. તેનો અર્થ એ નથી કે ભારતના મોટા અને ભારે ઉદ્યોગોની જરૂર નથી. વીજળી ક્ષેત્રમાં, મશીન ટુલ્સના ઉત્પાદનમાં, વાહનો, લોખંડ બનાવવામાં, સંરક્ષણ સાધનો બનાવવામાં, ઓટોમોબાઇલ અને અન્ય ઘણી બધી ચીજોમાં તેની જરૂર પડે છે પણ નાના ઉદ્યોગો રોજગારીની તકો પેદા કરવા માટે જરૂરી છે, કેમ કે ભારે ઉદ્યોગો ઓટોમેશન અને હાઈ-ટેક બની ગયા છે જે રોજગારી આપી શકતા નથી.
👉નાના અને કુટિર ઉદ્યોગમાં નોકરીની એક તક પેદા કરવા માટે 1 થી 1.5 લાખ રૂપિયાની જરૂર પડે છે જેની સરખામણીએ ભારે ઉદ્યોગમાં 5 થી 6 લાખ રૂપિયાની જરૂર પડે છે. કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારો જો મોટા ઉદ્યોગોની સાથે નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોને વધારે પ્રોત્સાહન આપશે તો આ દેશમાં કોઇ યુવાન બેકાર નહીં રહે.
🎯👉 ભારત સરકારે અને હવે ગુજરાત સરકારે માઇક્રો, સ્મોલ, મિડિયમ એન્ટરપ્રાઇઝિસ- એમએસએમઇ માટે અલગ મંત્રાલય તેમજ ઓથોરિટીની રચના કરી છે જે આવા નાના ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપશે.
🎯👉ભારતમાં 2006-07માં નાના ઉદ્યોગોની સંખ્યા 3.62 કરોડ હતી અને તે 8.05 કરોડની રોજગારી આપતા હતા. મોદીના આવ્યા પહેલાં એટલે કે 2013-14માં નાના ઉદ્યોગોની સંખ્યા 4.88 કરોડ હતી જેમાં 11.14 કરોડ લોકોને રોજગારી મળતી હતી. આ ઉદ્યોગોની ફિક્સ એસેટની માર્કેટ વેલ્યુ 13,63,700.54 કરોડ થવા જાય છે. મોદીના આવ્યા પછીના ત્રણ વર્ષમાં એમએસએમઇની સંખ્યા વધીને 5.20 કરોડ થઇ છે અને અંદાજે 13 કરોડનો રોજગારી મળે છે. કહેવાય છે કે ભારતના જીડીપીમાં એમએસએમઇનો હિસ્સો 8 ટકા છે જ્યારે એગ્રીકલ્ચર પછી બીજાક્રમે 21 ટકા સાથે રોજગારી આપતું સેક્ટર છે.
🎯👉આ સેક્ટરમાં ગુજરાતનો સિનારિયો વાયબ્રન્ટ ઇન્વેસ્ટર્સ સમિટ પછી બદલાયો છે. સરકારે નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોમાં 82 ટકા એમઓયુ સાઇન કર્યા છે. આ સેક્ટરમાં ઉદ્યોગોના 16.2 ટકા હિસ્સા સાથે ભારતમાં ગુજરાતનો નંબર બીજો આવે છે. ગુજરાત સરકારે એમએસએમઇ માટે સાત વિભાગો આઇડેન્ટિફાય કર્યા છે જેમાં ફોરેસ્ટ એન્ડ એનવાયર્નમેન્ટ, એનર્જી, ફુડ એન્ડ હેલ્થ, રેવન્યુ એન્ડ અર્બન ડેવલપમેન્ટ, ટ્રાન્સપોર્ટ અને ફાયનાન્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રીઝનો સમાવેશ થાય છે.
🎯👉ગુજરાતે નાના ઉદ્યોગોને વિકસાવવા માટે અમદાવાદ, જામનગર, રાજકોટ, વડોદરા, ભરૂચ, સુરત, તાપી, ભાવનગર અને વલસાડ કલસ્ટરનો સમાવેશ કર્યો છે. ઉદ્યોગ વિભાગના છેલ્લા પ્રામાણિક આંકડા પ્રમાણે રાજ્યભરમાં હાલ ચાર લાખ યુનિટ્સ છે અને તેમાં કુલ મૂડીરોકાણ 75315.82 કરોડ રૂપિયાનું છે. આ એકમોમાં હાલ 2264244 લોકો રોજી મેળવી રહ્યાં છે.
🎯👉રાજ્યમાં સૌથી વધુ નાના ઉદ્યોગો કેમિકલ્સમાં છે, બીજાક્રમે એન્જીનિયરીંગ આવે છે. ત્રીજાક્રમે મિનરલ બેઝ ઇન્ડસ્ટ્રીઝ છે. ટેક્સટાઇલ અને એગ્રો ફુડ પ્રોસેસિંગ પણ મહત્વનો રોલ અદા કરે છે. રાજ્યના ઉત્તર ગુજરાતમાં નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગોનો પુરતા પ્રમાણમાં વિકાસ થયો નથી તે સરકારના ધ્યાને આવ્યું છે પરંતુ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના અભાવે પ્લાનિંગ થઇ શકતું નથી.
🎯👉ઇન્ડસ્ટ્રીઝ વાઇસ બ્રેકઅપ જોઇએ તો 63 ટકા ફાળો મેન્યુફેક્ચરીંગનો આવે છે. 19 ટકા ટ્રેડીંગ એક્ટિવિટી થાય છે. સર્વિસ એક્ટિવિટીનો ફાળો 13 ટકા અને અન્યનો ફાળો પાંચ ટકા આવે છે. એમએસએમઇ માટે ગુજરાત સરકાર 2005 પછી ઉદાર બની છે. આ સેક્ટરને પીકઅપ પર લઇ જવાનું કામ તત્કાલિન મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ કર્યું છે.
🎯👉ગુજરાતમાં માઇક્રો, સ્મોલ અને મધ્યમકક્ષાના ઉદ્યોગોની વધતી રફતાર સામે ઝડપી વિકાસ થાય તે હેતુથી રાજ્યની વિજય રૂપાણીની સરકારે એમએસએમઇ માટે અલગ કમિશનરેટ ઉભું કર્યું છે. રાજ્યની વાયબ્રન્ટ ઇન્વેસ્ટર્સ સમટિમાં થયેલા 25 હજાર એમઓયુ પૈકી 18533 એમઓયુ એમએસએમઇ સેક્ટરના છે. આ પ્રોજેક્ટ જ્યારે કાર્યાન્વિત થશે ત્યારે દોઢ કરોડ કરતાં વધુ યુવાનોને રોજગારી મળી રહેશે તેવો દાવો ગુજરાત સરકાર કરી ચૂકી છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯💠👉પ્ર= મૂડીરોકાણને આધારે ઔદ્યોગીક માળખું સમજાવો.
જવાબ= મૂડીરોકાણને આધારે ઔદ્યોગીક માળખાની સમજૂતી નીચે પ્રમાણે છે.
1. ગૃહઉદ્યોગો : વીજળી અને યંત્રોના ઉપયોગ વિના સાદાં ઓજારો અને નહિવત મૂડીરોકાણથી કુટુંબના સભ્ય દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ગૃહદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ખાખરા, પાપડ, અગરબત્તી, ખાદી વગેરેના ઉદ્યોગો.
2. ટચૂકડા ઉદ્યોગો : કુલ રૂ।. 25 લાખની મૂડીરોકાણની મર્યાદામાં અને સંપૂર્ણ શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ટચૂકડા ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ધાતુ, ચામડું, માટી વગેરેનો ઉપયોગ કરી કલાત્મક વસ્તુઓ બનાવવાના ઉદ્યોગો.
3. નાના પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 25 લાખથી વધુ અને રૂ।. 5 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય, માત્ર શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય અને મોટા ઉદ્યોગોના સહાયક ઉદ્યોગો હોય; તેને નાના પાયાના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે;ઓજારો, વાહનોનું સમારકામ અને વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગો.
4. મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 5 કરોડથી વધુ અને રૂ।. 10 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય તથા શ્રમપ્રધાન કે મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; યંત્રો, રસયણો, ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો વગેરેના ઉદ્યોગો.
5. મોટા પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ। 10 કરોડથી વધુ મૂડેરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય અને મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો વધુ ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મોટા પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; રેલવેનાં સાધનો, મોટાં વાહનો, લોખંડ વગેરેના ઉદ્યોગો.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
Yuvirajsinh Jadeja:
🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰
ભારતીય અર્થતંત્રમાં ગૃહૌદ્યોગો અને નાના પાયાના ઉદ્યોગો શા માટે મહત્વના છે ?
🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
(1)ગૃહઉદ્યોગો અને નાના પાયાના ઉદ્યોગો પ્રમાણમાં ઓછી મૂડી અને વધુ કામદારોથી ચાલતા હોવાથી તે ભારત જેવા મૂડીની અછત અને શ્રમની વિપુલતા ધરાવતા દેશ માટે ખૂબ ઉપયોગી છે. (2) આ ઉદ્યોગોની માલીકી વુઅક્તિઓ વચ્ચે વહેંચાયેલી હોય છે તેમજ તે રોજગારલક્ષી હોય છે. તેથી આવક અને સંપત્તિની સમાન વહેંચણી માટે ઉદ્યોગો મહત્વના બની રહે છે. (3) આ ઉદ્યોગો સ્થાનિક કક્ષાએ સ્થપાતા હોવાથી દેશમાં પ્રાદેશિક સમતોલ આર્થિક વિકાસ માટે મદદરૂપ બને છે. (4) આ ઉદ્યોગો ગામડામાંથી શહેરો તરફ વસ્તીનું સ્થળાંતર થતું અટકાવે છે. તેથી શહેરોમાં સરકારના સામાજિક ખર્ચની બચત થાય છે. (5) આ ઉદ્યોગો દ્વારા તૈયાર થતી ચીજવસ્તુઓની વિદેશોમાં માંગ રહેતી હોવાથી તે નિકાસ-કમાણી કરવામાં ઉપયોગી બને છે. (6) આ ઉદ્યોગોમાં જંગલ, ખાણ, ખેતીપેદાશો અને પશુપેદાશોનો ઔદ્યોગિક કાચા માલ તરીકે ઉપયોગ થાય છે. તેથી તે ક્ષેત્રોનો વિકાસ થાય છે. (7) નાના ઉદ્યોગો મોટા પાયાના યંત્રઉદ્યોગને જરૂરી અસંખ્ય નાની ચીજવસ્તુઓ પૂરી પાડતા હોવાથી તે મોટા ઉદ્યોગો માટે પૂરક કે સહાયક બને છે.
આમ, ગૃહઉદ્યોગો અને નાના પાયા પરના ઉદ્યોગોના ઉપર્યુક્ત લાભોને કારણે ભારતમાં આ ઉદ્યોગો મહત્વના છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯💠👉પ્ર= મૂડીરોકાણને આધારે ઔદ્યોગીક માળખું સમજાવો.
જવાબ= મૂડીરોકાણને આધારે ઔદ્યોગીક માળખાની સમજૂતી નીચે પ્રમાણે છે.
1. ગૃહઉદ્યોગો : વીજળી અને યંત્રોના ઉપયોગ વિના સાદાં ઓજારો અને નહિવત મૂડીરોકાણથી કુટુંબના સભ્ય દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ગૃહદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ખાખરા, પાપડ, અગરબત્તી, ખાદી વગેરેના ઉદ્યોગો.
2. ટચૂકડા ઉદ્યોગો : કુલ રૂ।. 25 લાખની મૂડીરોકાણની મર્યાદામાં અને સંપૂર્ણ શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ટચૂકડા ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ધાતુ, ચામડું, માટી વગેરેનો ઉપયોગ કરી કલાત્મક વસ્તુઓ બનાવવાના ઉદ્યોગો.
3. નાના પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 25 લાખથી વધુ અને રૂ।. 5 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય, માત્ર શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય અને મોટા ઉદ્યોગોના સહાયક ઉદ્યોગો હોય; તેને નાના પાયાના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે;ઓજારો, વાહનોનું સમારકામ અને વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગો.
4. મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 5 કરોડથી વધુ અને રૂ।. 10 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય તથા શ્રમપ્રધાન કે મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; યંત્રો, રસયણો, ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો વગેરેના ઉદ્યોગો.
5. મોટા પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ। 10 કરોડથી વધુ મૂડેરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય અને મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો વધુ ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મોટા પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; રેલવેનાં સાધનો, મોટાં વાહનો, લોખંડ વગેરેના ઉદ્યોગો.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
Yuvirajsinh Jadeja:
🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰
ભારતીય અર્થતંત્રમાં ગૃહૌદ્યોગો અને નાના પાયાના ઉદ્યોગો શા માટે મહત્વના છે ?
🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰🔰
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
(1)ગૃહઉદ્યોગો અને નાના પાયાના ઉદ્યોગો પ્રમાણમાં ઓછી મૂડી અને વધુ કામદારોથી ચાલતા હોવાથી તે ભારત જેવા મૂડીની અછત અને શ્રમની વિપુલતા ધરાવતા દેશ માટે ખૂબ ઉપયોગી છે. (2) આ ઉદ્યોગોની માલીકી વુઅક્તિઓ વચ્ચે વહેંચાયેલી હોય છે તેમજ તે રોજગારલક્ષી હોય છે. તેથી આવક અને સંપત્તિની સમાન વહેંચણી માટે ઉદ્યોગો મહત્વના બની રહે છે. (3) આ ઉદ્યોગો સ્થાનિક કક્ષાએ સ્થપાતા હોવાથી દેશમાં પ્રાદેશિક સમતોલ આર્થિક વિકાસ માટે મદદરૂપ બને છે. (4) આ ઉદ્યોગો ગામડામાંથી શહેરો તરફ વસ્તીનું સ્થળાંતર થતું અટકાવે છે. તેથી શહેરોમાં સરકારના સામાજિક ખર્ચની બચત થાય છે. (5) આ ઉદ્યોગો દ્વારા તૈયાર થતી ચીજવસ્તુઓની વિદેશોમાં માંગ રહેતી હોવાથી તે નિકાસ-કમાણી કરવામાં ઉપયોગી બને છે. (6) આ ઉદ્યોગોમાં જંગલ, ખાણ, ખેતીપેદાશો અને પશુપેદાશોનો ઔદ્યોગિક કાચા માલ તરીકે ઉપયોગ થાય છે. તેથી તે ક્ષેત્રોનો વિકાસ થાય છે. (7) નાના ઉદ્યોગો મોટા પાયાના યંત્રઉદ્યોગને જરૂરી અસંખ્ય નાની ચીજવસ્તુઓ પૂરી પાડતા હોવાથી તે મોટા ઉદ્યોગો માટે પૂરક કે સહાયક બને છે.
આમ, ગૃહઉદ્યોગો અને નાના પાયા પરના ઉદ્યોગોના ઉપર્યુક્ત લાભોને કારણે ભારતમાં આ ઉદ્યોગો મહત્વના છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
પ્ર;= નાના પાયાના ઉદ્યોગોનું મહત્વ સ્પષ્ટ કરતી ત્રણ બાબતો ચર્ચો.
જવાબ🎯👉નાના પાયાના ઉદ્યોગો એ મોટા પાયાના ઉદ્યોગોના પૂરક તરીકે દેશના સામાજિક અને આર્થિક વિકાસમાં સહભાગી બને છે. નાના પાયાના ઉદ્યોગો છેલ્લા પાંચ દાયકાઓ દરમિયાન ખૂબ મહત્વના અને વિકાસશીલ રહ્યા છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગોનું મહત્વ નીચેની બાબતોના સંદર્ભમાં સમજાવી શકાય છે :
1. રોજગારી સર્જન : નાના પાયાના ઉદ્યોગો શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોવાથી તેમાં મોટા પાયે રોજગારીનું સર્જન થઈ શકે છે.
વર્ષ 1994 – 95માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ 191.40 લાખ રોજગારીનું સર્જન કર્યું હતું, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધીને 249.33 લાખ અને વર્ષ 2011 – 12 માં 1012.59 લાખ લોકોને રોજગારી આપનાર ક્ષેત્ર બન્યું હતું.
ભારત જેવા અતિ વસ્તી ધરાવતા હોવા છતાં દેશમાં પણ નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ ઉત્તરોત્તર રોજગારીની બાબતમાં હરણફાળ ભરી છે.
2. ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા દેશમાં જરૂરિયાત ધરાવતી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, ઝડપી ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ કરી શકાય છે.
વર્ષ 1994 – 95માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ રૂ।. 4,22,154 કરોડનું ઉત્પાદન કર્યું હતું, જે વર્ષ 2001 – 02 માં વધીને રૂ।. 2.82,270 કરોડનું થયું અને વર્ષ અને વર્ષ 2011 – 12 માં વૃધિ પામી રૂ।. 18,34,332 કરોડ થયું.
આમ, ઓછી મૂડીના ઉપયોગ દ્વારા નાના પાયાન ઉદ્યોગોએ ઉત્પાદનમાં ખૂબ જ ઝડપી વૃદ્ધિ કરી છે.
3. ઉત્પાદન એકમોમાં વૃદ્ધિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગોમાં ઓછા મૂડીરોકાણની જરૂરિયાત હોય છે અને આવા ઉદ્યોગો દેશને અનેક રીતે લાભકર્તા હોઈ સરકાર અને લોકો નાના પાયાના ઉદ્યોગો શરૂ કરવામાં રસ લે છે. નાના પાયાન ઉદ્યોગો દેશને અનેક રીતે લાભકર્તા જોઈ સરકાર અને લોકો નાના પાયાના ઉદ્યોગો શરૂ કરવામાં રસ લે છે. નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા થતી ઉત્પાદન વૃદ્ધિ પણ આવા એકમોની સંખ્યાં વધારવા માટે જવાબદાર છે.
વર્ષ 1994 – 95 માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોના એકમો 79.60 લાખ હતા, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધી 105.21 લાખ થયા અને વર્ષ 2011 – 12માંવધી 105.21 લાખ થયા અને વર્ષ 2011 – 12માં વધી 447.73 લાખ થયા.
આમ, નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વિકાસ ભારતમાં ઔદ્યોગીકરણની દિશામાં ગતિશીલ રહ્યો છે.
4. નિકાસો : ભારતની નિકાસોમાં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ રૂ।. 29,068 કરોડની નિકાસો કરી હતી, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધીને રૂ।. 71,244 કરોડ અને 2006 – 07માં રૂ।. 1,77,600 કરોડ સુધી વૃદ્ધિ પામી હતી.
નાના પાયાના ઉદ્યોગોની નિકાસમાં વૃદ્ધિ થતાં વિદેશોમાં ભારતની વસ્તુઓ અને સેવાઓની માંગ વધી છે. પરિણામે વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી થતાં દેશ માટે જરૂરી વસ્તુ અને સેવાઓની આયાત શક્ય બની છે.
5. શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે. તેથી તેમાં વધુ શ્રમ અને ઓછી મૂડીનો ઉપયોગ થાય છે. ઉત્પાદનનાં અન્ય સાધનો જમીન અને નિયોજકને સ્થિર રાખી, નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઉત્પાદન વધારી રોજગારીનું સર્જન કરે છે.
6. વિદેશી હુંડિયામણની બચત : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ કરી નિકાસો કરે વધારે છે અને દેશને વિદેશી હૂંડિયામણની આવક મેળવી આપે છે. ઉપરાંત આવા ઉદ્યોગો દેશમાં જરૂરિયાતવાળી મોટા ભાગની વસ્તુઓનું પૂરતા પ્રમાણમાં ઉત્પાદન કરતા હોવાથી આયાતો ઘટતાં વિદેશી હુંડિયામણનો ખર્ચ ઘટે છે.
આમ, નાના પાયાના ઉદ્યોગોના વિકાસ દ્વારા વિદેશી હૂંડિયામણની આવક વધે છે અને વિદેશી હૂંડિયામણનો ખર્ચ ઘટે છે, જે ભારતના વિદેશવેપારમાં અસમતુલા લાવવા ખૂબ ઉપયોગી સાબિત થયા છે.
7. સમયનો ટૂંકો ગાળો : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઓછી મૂડીથી ખૂબ જ ટૂંકા ગાળામાં શરૂ કરી શકાય છે અને ઉત્પાદન-કાર્ય ટૂંકા ગાળામાં જ શરૂ કરી શકાય છે, જે દેશના લોકોની માંગ સંતોષે છે.
8. સમતોલ પ્રાદેશિક વિકાસ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઓછી મૂડી, ઓછાં સાધનો અને ઓછાં સંસાધનો દ્વારા દેશના કોઈ પણ ભાગમાં શરૂ કરી શકાય છે; જેથી વિકસિત પ્રદેશો સુધી લાભ અટકી ન રહેતાં ઓછા વિકસિત પ્રદેશો સુધી પહોંચે છે અને બધા પ્રદેશોનો સમતોલ વિકાસ શ્ક્ય બને છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા ધનિક અને ગરીબ, વિકસિત અને અલ્પ વિકસિત પ્રદેશ જેવી અસમાનતા ઘટાડવી શક્ય બને છે.
9. વિકેન્દ્રીકરણ : નાના પાયાના ઉદ્યોગોમાં ખૂબ ઓછા પ્રમાણમાં મૂડીની જરૂરિયાત હોઈ, તે અર્થતંત્રના નાના નાના ઉત્પાદકો દ્વારા શરૂ થઈ શકે છે અને તેના લાભ મેળવી શકે છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગો દેશના જુદા જુદા વિસ્તારોમાં વણવપરાયેલ કે વેરવિખેર પડી રહેલાં સુષુપ્ત સાધનોનો ઉપયોગ કરી, દેશનું કુલ ઉત્પાદન વધારે છે. આમ, ઉત્પાદનના લાભો દેશના વિવિધ પ્રદેશોમાં સપ્રમાણ વહેંચી નાના પાયાના ઉદ્યોગો વિકેન્દ્રીકરણ કરે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
પ્ર;= નાના પાયાના ઉદ્યોગોનું મહત્વ સ્પષ્ટ કરતી ત્રણ બાબતો ચર્ચો.
જવાબ🎯👉નાના પાયાના ઉદ્યોગો એ મોટા પાયાના ઉદ્યોગોના પૂરક તરીકે દેશના સામાજિક અને આર્થિક વિકાસમાં સહભાગી બને છે. નાના પાયાના ઉદ્યોગો છેલ્લા પાંચ દાયકાઓ દરમિયાન ખૂબ મહત્વના અને વિકાસશીલ રહ્યા છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગોનું મહત્વ નીચેની બાબતોના સંદર્ભમાં સમજાવી શકાય છે :
1. રોજગારી સર્જન : નાના પાયાના ઉદ્યોગો શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોવાથી તેમાં મોટા પાયે રોજગારીનું સર્જન થઈ શકે છે.
વર્ષ 1994 – 95માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ 191.40 લાખ રોજગારીનું સર્જન કર્યું હતું, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધીને 249.33 લાખ અને વર્ષ 2011 – 12 માં 1012.59 લાખ લોકોને રોજગારી આપનાર ક્ષેત્ર બન્યું હતું.
ભારત જેવા અતિ વસ્તી ધરાવતા હોવા છતાં દેશમાં પણ નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ ઉત્તરોત્તર રોજગારીની બાબતમાં હરણફાળ ભરી છે.
2. ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા દેશમાં જરૂરિયાત ધરાવતી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, ઝડપી ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ કરી શકાય છે.
વર્ષ 1994 – 95માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ રૂ।. 4,22,154 કરોડનું ઉત્પાદન કર્યું હતું, જે વર્ષ 2001 – 02 માં વધીને રૂ।. 2.82,270 કરોડનું થયું અને વર્ષ અને વર્ષ 2011 – 12 માં વૃધિ પામી રૂ।. 18,34,332 કરોડ થયું.
આમ, ઓછી મૂડીના ઉપયોગ દ્વારા નાના પાયાન ઉદ્યોગોએ ઉત્પાદનમાં ખૂબ જ ઝડપી વૃદ્ધિ કરી છે.
3. ઉત્પાદન એકમોમાં વૃદ્ધિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગોમાં ઓછા મૂડીરોકાણની જરૂરિયાત હોય છે અને આવા ઉદ્યોગો દેશને અનેક રીતે લાભકર્તા હોઈ સરકાર અને લોકો નાના પાયાના ઉદ્યોગો શરૂ કરવામાં રસ લે છે. નાના પાયાન ઉદ્યોગો દેશને અનેક રીતે લાભકર્તા જોઈ સરકાર અને લોકો નાના પાયાના ઉદ્યોગો શરૂ કરવામાં રસ લે છે. નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા થતી ઉત્પાદન વૃદ્ધિ પણ આવા એકમોની સંખ્યાં વધારવા માટે જવાબદાર છે.
વર્ષ 1994 – 95 માં નાના પાયાના ઉદ્યોગોના એકમો 79.60 લાખ હતા, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધી 105.21 લાખ થયા અને વર્ષ 2011 – 12માંવધી 105.21 લાખ થયા અને વર્ષ 2011 – 12માં વધી 447.73 લાખ થયા.
આમ, નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વિકાસ ભારતમાં ઔદ્યોગીકરણની દિશામાં ગતિશીલ રહ્યો છે.
4. નિકાસો : ભારતની નિકાસોમાં નાના પાયાના ઉદ્યોગોએ રૂ।. 29,068 કરોડની નિકાસો કરી હતી, જે વર્ષ 2001 – 02માં વધીને રૂ।. 71,244 કરોડ અને 2006 – 07માં રૂ।. 1,77,600 કરોડ સુધી વૃદ્ધિ પામી હતી.
નાના પાયાના ઉદ્યોગોની નિકાસમાં વૃદ્ધિ થતાં વિદેશોમાં ભારતની વસ્તુઓ અને સેવાઓની માંગ વધી છે. પરિણામે વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી થતાં દેશ માટે જરૂરી વસ્તુ અને સેવાઓની આયાત શક્ય બની છે.
5. શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરે છે. તેથી તેમાં વધુ શ્રમ અને ઓછી મૂડીનો ઉપયોગ થાય છે. ઉત્પાદનનાં અન્ય સાધનો જમીન અને નિયોજકને સ્થિર રાખી, નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઉત્પાદન વધારી રોજગારીનું સર્જન કરે છે.
6. વિદેશી હુંડિયામણની બચત : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઉત્પાદન-વૃદ્ધિ કરી નિકાસો કરે વધારે છે અને દેશને વિદેશી હૂંડિયામણની આવક મેળવી આપે છે. ઉપરાંત આવા ઉદ્યોગો દેશમાં જરૂરિયાતવાળી મોટા ભાગની વસ્તુઓનું પૂરતા પ્રમાણમાં ઉત્પાદન કરતા હોવાથી આયાતો ઘટતાં વિદેશી હુંડિયામણનો ખર્ચ ઘટે છે.
આમ, નાના પાયાના ઉદ્યોગોના વિકાસ દ્વારા વિદેશી હૂંડિયામણની આવક વધે છે અને વિદેશી હૂંડિયામણનો ખર્ચ ઘટે છે, જે ભારતના વિદેશવેપારમાં અસમતુલા લાવવા ખૂબ ઉપયોગી સાબિત થયા છે.
7. સમયનો ટૂંકો ગાળો : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઓછી મૂડીથી ખૂબ જ ટૂંકા ગાળામાં શરૂ કરી શકાય છે અને ઉત્પાદન-કાર્ય ટૂંકા ગાળામાં જ શરૂ કરી શકાય છે, જે દેશના લોકોની માંગ સંતોષે છે.
8. સમતોલ પ્રાદેશિક વિકાસ : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ઓછી મૂડી, ઓછાં સાધનો અને ઓછાં સંસાધનો દ્વારા દેશના કોઈ પણ ભાગમાં શરૂ કરી શકાય છે; જેથી વિકસિત પ્રદેશો સુધી લાભ અટકી ન રહેતાં ઓછા વિકસિત પ્રદેશો સુધી પહોંચે છે અને બધા પ્રદેશોનો સમતોલ વિકાસ શ્ક્ય બને છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગો દ્વારા ધનિક અને ગરીબ, વિકસિત અને અલ્પ વિકસિત પ્રદેશ જેવી અસમાનતા ઘટાડવી શક્ય બને છે.
9. વિકેન્દ્રીકરણ : નાના પાયાના ઉદ્યોગોમાં ખૂબ ઓછા પ્રમાણમાં મૂડીની જરૂરિયાત હોઈ, તે અર્થતંત્રના નાના નાના ઉત્પાદકો દ્વારા શરૂ થઈ શકે છે અને તેના લાભ મેળવી શકે છે.
નાના પાયાના ઉદ્યોગો દેશના જુદા જુદા વિસ્તારોમાં વણવપરાયેલ કે વેરવિખેર પડી રહેલાં સુષુપ્ત સાધનોનો ઉપયોગ કરી, દેશનું કુલ ઉત્પાદન વધારે છે. આમ, ઉત્પાદનના લાભો દેશના વિવિધ પ્રદેશોમાં સપ્રમાણ વહેંચી નાના પાયાના ઉદ્યોગો વિકેન્દ્રીકરણ કરે છે.
10. ઊંચો વિકાસદર : નાના પાયાના ઉદ્યોગો ખુબ ઊછી મૂડી દ્વારા સ્થપાયેલ હોવાથી વધુ ઉત્પાદકો ઉત્પાદન-કાર્ય શરૂ કરી શકે છે, જેથી દેશનું કુલ ઉત્પાદન અને કુલ આવક વધે
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
પ્ર:= ઉદ્યોગોનું મહ્ત્વ સ્પષ્ટ કરતા ત્રણ મુદ્દા સમજાવો.
જવાબ👉દેશના ઝડપી આર્થિક વિકાસ માટે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો વિકાસ ખૂબ મહત્વનો છે. દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ નીચેની બાબતો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે :
1. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો : ઉદ્યોગોના વિકાસને કારણે દેશના અર્થતંત્રમાં ખેતીક્ષેત્રનું પ્રભુત્વ ઘટ્યું છે અને ઉદ્યોગોનો રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો વધવા પામ્યો છે, આમ છતાં, તે પૂરતો છે તેમ કહી શકાય નહીં.
1951માં રાષ્ટ્રીય આવકનો 16.6% હિસ્સો ઉદ્યોગોનો હતો, જે 2013 – 14માં વધીને 27% થયો. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો ફાળો વધતાં સેવાક્ષેત્રનો પણ વિકાસ થયો છે.
2. રોજગારી : ભારત અતિ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. શ્રમનો પુરવઠો પૂર્ણ સ્વરૂપે ઉત્પાદકીય કાર્યોમાં રોજગાર મેળવી શકતો નથી. પરંતુ આયોજનકાળ દરમિયાન ઉદ્યોગક્ષેત્રનો વિકાસ થતાં તેની રોજગારક્ષમતામાં વૃદ્ધિ થયેલી જોવા મળે છે.
વર્ષ 1951માં 10.6% શ્રમિકો ઉદ્યોગક્ષેત્રે રોજગારી મેળવતા હતા, તે પ્રમાણ વધીને 2011 – 12 માં 24.3% થયું.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વ્યાપ વધારવાથી રોજગારીના પ્રમાણમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર લાવી શકાય છે.
3. નિકાસ આવક : ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાનું ઉત્પાદન-પ્રમાણ વધારીને અર્થતંત્રમાં બચતપત્ર અધિશેષની નિકાસ કરીને વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી કરે છે, જેનો ઉપયોગ અર્થતંત્રની અન્ય અછત ધરાવયી વસ્તુઓની આયાત કરવામાં થી શકે છે.
વર્ષ 2016 – 17 દેશની કુલ નિકાસ આવકની 2/3 ભાગ જેટલી નિકાસ આવક માત્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રમાંથી મળી હતી, આમ, દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાના ઉત્પાદન-કાર્ય દ્વારા લોકોની તથા અર્થતંત્રની જરૂરિયાત સંતોષે છે.
4. અર્થતંત્ર સમતોલ વિકાસ : દેશનો આર્થિક વિકાસ થતાં લોકોની આવક વધે છે અને તેમની પ્રાથમિક જરૂરિયાતો સંતોષાતા આવકનો એક ભાગ બચત સ્વરૂપે રહે છે. લોકોની મોજશોખ અને આનંદપ્રમોદની વસ્તુઓની માંગ વધે છે, જે મુખ્યત્વે ઉદ્યોગક્ષેત્ર પૂરી પાડે છે.
ઉત્પાદનક્ષેત્રે સરકાર જાહેર સાહસો શરૂ કરી પછાત વિસ્તારોમાં રોજગારી અને આવક ઉભી કરે છે. પરિણામે દેશના અર્થતંત્રનો ઝડપી અને સમતોલ વિકાસ થાય છે.
5. ખેતીનું આધુનીકરણ : જમીન તેમજ શ્રમની ઉત્પાદકતા વધારવા ખેતીનું આધુનિકારણ કરવા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર ખેતીક્ષેત્રને સહાયક બને છે.
ઉદ્યોગો ખેતીક્ષેત્રને ટ્રેક્ટર, થ્રેસર, સબમર્સિબલ પંપ, જંતુનાશક દવા છાંટવાનાં યંત્રો જેવાં આધુનિક સાધનો પૂરાં પાડી ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્ર રાસાયણિક ખાતરો, જંતુનાશક દાવાઓ વગેરેનું ઉત્પાદન કરી, ખેતીક્ષેત્રે જમીનની ઉત્પાદકતા વધારવા મદદ પૂરી પાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગો દ્વારા અપનાવાયેલ નવીન ટેકનોલૉજીની મદદ દ્વારા ખેતીનું આધુનિકરણ થવાથી ખેતીક્ષેત્રનો વિકાસ શક્ય બનાવાય છે.
6. અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું : ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર દ્વારા લોખંડ, સિમેન્ટ જેવી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે. જેનો ઉપયોગ દેશને સિંચાઈ યોજનાઓ, રસ્તાઓ, પુલો વગેરે માટે થાય છે. આથી અર્થતંત્રનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગીક ક્ષેત્ર, બસ, કાર, ટ્રક, રેલવે, વિમાન, દ્વિચક્રીય વાહનો જેવાં વાહનવ્યવહારનાં સાધનો દેશને પૂરાં પાડે છે; જે થકી અર્થતંત્રનું પાયાનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર બંદૂક, ટન્ડ, બુલેટ જેવા સંરક્ષણના સાધનોનું ઉત્પાદન કરી વિદેશ પરનું સંરક્ષણ માટેનું અવલંબન ઘટાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિવિધ વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું તૈયાર કરે છે.
7. સામાજિક મળખામાં ફેરફાર : ઔદ્યોગીકરણને પરિણામે દેશમાં ઔદ્યોગીક સંસ્કૃતિ ઉભી થાય છે. જેથી દેશના લોકોમાં શિસ્ત, કઠોર પરિશ્રમ, હરિફાઈ, ટીમવર્ક, સ્વનિર્ભરતા, સહકાર, નવી સંશોધનવૃદ્ધિ, સંસ્થાકીય ક્ષમતા જેવા ગુણોનો વિકાસ થાય છે. જ્યારે અંધશ્રદ્ધા, પ્રરબ્દ્ધવાદ, સંકુચિતતા, જડતા વગેરે જેવી બાબતોમાં ઘટાડો થાય છે.
આમ, આવા સામાજિક ફેરફારો ઔદ્યોગીક ક્ષેત્રે ઉત્પાદન-કાર્યમાં હકારાત્મક બને છે, જે અર્થતંત્રના વિકાસ માટે પ્રેરક બની રહે છે.
ટૂંકમાં, કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટે, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરવા, આંતરિક સાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવા, લોકોની આવક વધારીને તેમના જીવનધોરણમાં શુધરો કરવા માટે ઔદ્યોગીકરણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. પરિણામે દેશનો આર્થિક વિકાસ થાય છે તેમજ દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
પ્ર:= ઉદ્યોગોનું મહ્ત્વ સ્પષ્ટ કરતા ત્રણ મુદ્દા સમજાવો.
જવાબ👉દેશના ઝડપી આર્થિક વિકાસ માટે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો વિકાસ ખૂબ મહત્વનો છે. દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર મહત્વનો ભાગ ભજવે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ નીચેની બાબતો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે :
1. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો : ઉદ્યોગોના વિકાસને કારણે દેશના અર્થતંત્રમાં ખેતીક્ષેત્રનું પ્રભુત્વ ઘટ્યું છે અને ઉદ્યોગોનો રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો વધવા પામ્યો છે, આમ છતાં, તે પૂરતો છે તેમ કહી શકાય નહીં.
1951માં રાષ્ટ્રીય આવકનો 16.6% હિસ્સો ઉદ્યોગોનો હતો, જે 2013 – 14માં વધીને 27% થયો. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો ફાળો વધતાં સેવાક્ષેત્રનો પણ વિકાસ થયો છે.
2. રોજગારી : ભારત અતિ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. શ્રમનો પુરવઠો પૂર્ણ સ્વરૂપે ઉત્પાદકીય કાર્યોમાં રોજગાર મેળવી શકતો નથી. પરંતુ આયોજનકાળ દરમિયાન ઉદ્યોગક્ષેત્રનો વિકાસ થતાં તેની રોજગારક્ષમતામાં વૃદ્ધિ થયેલી જોવા મળે છે.
વર્ષ 1951માં 10.6% શ્રમિકો ઉદ્યોગક્ષેત્રે રોજગારી મેળવતા હતા, તે પ્રમાણ વધીને 2011 – 12 માં 24.3% થયું.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વ્યાપ વધારવાથી રોજગારીના પ્રમાણમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર લાવી શકાય છે.
3. નિકાસ આવક : ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાનું ઉત્પાદન-પ્રમાણ વધારીને અર્થતંત્રમાં બચતપત્ર અધિશેષની નિકાસ કરીને વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી કરે છે, જેનો ઉપયોગ અર્થતંત્રની અન્ય અછત ધરાવયી વસ્તુઓની આયાત કરવામાં થી શકે છે.
વર્ષ 2016 – 17 દેશની કુલ નિકાસ આવકની 2/3 ભાગ જેટલી નિકાસ આવક માત્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રમાંથી મળી હતી, આમ, દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાના ઉત્પાદન-કાર્ય દ્વારા લોકોની તથા અર્થતંત્રની જરૂરિયાત સંતોષે છે.
4. અર્થતંત્ર સમતોલ વિકાસ : દેશનો આર્થિક વિકાસ થતાં લોકોની આવક વધે છે અને તેમની પ્રાથમિક જરૂરિયાતો સંતોષાતા આવકનો એક ભાગ બચત સ્વરૂપે રહે છે. લોકોની મોજશોખ અને આનંદપ્રમોદની વસ્તુઓની માંગ વધે છે, જે મુખ્યત્વે ઉદ્યોગક્ષેત્ર પૂરી પાડે છે.
ઉત્પાદનક્ષેત્રે સરકાર જાહેર સાહસો શરૂ કરી પછાત વિસ્તારોમાં રોજગારી અને આવક ઉભી કરે છે. પરિણામે દેશના અર્થતંત્રનો ઝડપી અને સમતોલ વિકાસ થાય છે.
5. ખેતીનું આધુનીકરણ : જમીન તેમજ શ્રમની ઉત્પાદકતા વધારવા ખેતીનું આધુનિકારણ કરવા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર ખેતીક્ષેત્રને સહાયક બને છે.
ઉદ્યોગો ખેતીક્ષેત્રને ટ્રેક્ટર, થ્રેસર, સબમર્સિબલ પંપ, જંતુનાશક દવા છાંટવાનાં યંત્રો જેવાં આધુનિક સાધનો પૂરાં પાડી ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્ર રાસાયણિક ખાતરો, જંતુનાશક દાવાઓ વગેરેનું ઉત્પાદન કરી, ખેતીક્ષેત્રે જમીનની ઉત્પાદકતા વધારવા મદદ પૂરી પાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગો દ્વારા અપનાવાયેલ નવીન ટેકનોલૉજીની મદદ દ્વારા ખેતીનું આધુનિકરણ થવાથી ખેતીક્ષેત્રનો વિકાસ શક્ય બનાવાય છે.
6. અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું : ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર દ્વારા લોખંડ, સિમેન્ટ જેવી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે. જેનો ઉપયોગ દેશને સિંચાઈ યોજનાઓ, રસ્તાઓ, પુલો વગેરે માટે થાય છે. આથી અર્થતંત્રનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગીક ક્ષેત્ર, બસ, કાર, ટ્રક, રેલવે, વિમાન, દ્વિચક્રીય વાહનો જેવાં વાહનવ્યવહારનાં સાધનો દેશને પૂરાં પાડે છે; જે થકી અર્થતંત્રનું પાયાનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર બંદૂક, ટન્ડ, બુલેટ જેવા સંરક્ષણના સાધનોનું ઉત્પાદન કરી વિદેશ પરનું સંરક્ષણ માટેનું અવલંબન ઘટાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિવિધ વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું તૈયાર કરે છે.
7. સામાજિક મળખામાં ફેરફાર : ઔદ્યોગીકરણને પરિણામે દેશમાં ઔદ્યોગીક સંસ્કૃતિ ઉભી થાય છે. જેથી દેશના લોકોમાં શિસ્ત, કઠોર પરિશ્રમ, હરિફાઈ, ટીમવર્ક, સ્વનિર્ભરતા, સહકાર, નવી સંશોધનવૃદ્ધિ, સંસ્થાકીય ક્ષમતા જેવા ગુણોનો વિકાસ થાય છે. જ્યારે અંધશ્રદ્ધા, પ્રરબ્દ્ધવાદ, સંકુચિતતા, જડતા વગેરે જેવી બાબતોમાં ઘટાડો થાય છે.
આમ, આવા સામાજિક ફેરફારો ઔદ્યોગીક ક્ષેત્રે ઉત્પાદન-કાર્યમાં હકારાત્મક બને છે, જે અર્થતંત્રના વિકાસ માટે પ્રેરક બની રહે છે.
ટૂંકમાં, કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટે, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરવા, આંતરિક સાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવા, લોકોની આવક વધારીને તેમના જીવનધોરણમાં શુધરો કરવા માટે ઔદ્યોગીકરણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. પરિણામે દેશનો આર્થિક વિકાસ થાય છે તેમજ દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
👁🗨🎯પ્ર===વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારનું મહત્વ ટૂંકમાં સમજાવો.
🎯🔰વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તાર એ એક એવો કરમુક્ત ભૌગોલિક વિસ્તાર છે, જ્યાં આર્થિક કાયદાઓ દેશના કાયદાઓથી જુદા હોય છે.
વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારો શરૂ કરવાનો હેતુ વિદેશી મૂદીને આકર્ષવાનો અને આંતરરાષ્ટ્રીય હરીફાઈ મુજબ દેશની નિકાસો અંકુશમુક્ત થાય તેવું વાતાવરણ સર્જવાનો છે.
વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારોમાં કાયદા દ્વારા કર-રાહતો આપી, વિદેશી મૂડીરોકાણકારોને આકર્ષવામાં આવે છે. આવા મૂડીરોકાણ દ્વારા દેશની નિકાસો વધારી દેશનાં ઉત્પાદિત ક્ષેત્રોનો વિકાસ કરવામાં આવી છે. જેમને સરકાર દ્વારા અંકુશિત કરાય છે. ભારતમાં નવાં 18 વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારોની રચના માટે દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે.
ભારતમાં વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારનું નિર્માણ કોઈ પણ ખાનગી વ્યક્તિ, સરકાર, સંયુક્ત ક્ષેત્ર, રાજ્ય સરકાર કે રાજ્યની સંસ્થા તેમજ વિદેશી સંસ્થા દ્વારા થઈ શકે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
〰🔰〰🔰〰🔰〰🔰〰🔰〰
🎯🔰👉પ્ર=ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકારે લીધેલાં પગલાં ચર્ચો.
👁🗨🔰જવાબ==દેશના ઉદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકારે લીધેલા પગલાં નીચે પ્રમાણે છે :
1. રાજ્યની માલિકીનાં સાહસો : દેશના ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકાર દ્વારા પાયાના અને ચાવીરૂપ ઉદ્યોગોની રચના કરવામાં આવે છે. આવા એકમો અન્ય ઉદ્યોગોને ઉપયોગી સાધન-સામગ્રી પૂરી પાડે છે. આવા એકમો સરકાર પોતાને હસ્તક રાખી, સમગ્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રનો સમતોલ વિકાસ થાય તેવા પ્રયત્નો કરે છે.
2. ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને ઉતેજન : નવા શરૂ થતા ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને રાહતદરે જમીન, વીજળી, પાણી ઉપરાંત કર-રાહતો, સસ્તું અને પૂરતું ધિરાણ સરકાર દ્વારા પૂરું પાડવામાં આવે છે. જેથી તેઓ વિશ્વની બજારની હરીફાઈ માટે સક્ષમ બની શકે. વળી, સરકાર દ્વારા અનામત રખાયેલાં ક્ષેત્રોમાં ખાનગી ક્ષેત્રને પ્રવેશ આપી, તેમને વિકાસની પૂરતી તકો સરકાર પૂરી પાડે છે.
3. આયાત જકત : આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની હરીફાઈમાં સ્થાનિક ઉદ્યોગોને રક્ષણ પૂરું પાડવા સરકાર દ્વારા એવી કરનીતિ ઘડવામાં આવે છે કે, જેથી વિદેશી વસ્તુઓ મોંઘી બને છે અને દેશની વસ્તુઓ સસ્તી થાય છે. જેથી વિદેશી વસ્તુઓ મોંઘી બને છે અને દેશની વસ્તુઓ સસ્તી થાય છે. જેથી સ્વદેશી વસ્તુઓ વિદેશી વસ્તુઓ સામે હરિફાઈમાં ટકી રહે છે. આમ, સ્થાનિક વિદેશી વસ્તુઓ સામે હરીફાઈમાં ટકી રહે છે. આમ, સ્થાનિક ઉદ્યોગોને રક્ષણ મળતાં ઔદ્યોગિક વિકાસ શક્ય બને છે.
4. ટેકનિકલ કૌશલ્ય અને તાલીમ : ઉદારીકરણ અને વૈશ્વિકરણના સમયમાં સ્થાનિક ઉદ્યોગો હરીફાઈ માટે સક્ષમ બને તે માટે સરકાર દ્વારા ઉદ્યોગોના માલિકોને ટેકનિકલ તેમજ વ્યાવસાયિક તાલીમ આપવામાં આવે છે.
વિશ્વમાં પ્રવર્તતી નવી ટેકનોલૉજી, નવી વસ્તુઓ, નવી વેચાણવ્યવસ્થા, નવું સંચાલન વગેરેની જાણકારી સ્થાનિક ઉદ્યોગોના માલિકોને મળી રહે તેવી તાલીમ સરકાર દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવે છે. જેથી સ્થાનિક ઉદ્યોગો આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની હરીફાઈમાં ટકી રહેવા સક્ષમ બને છે.
5. આર્થિક સહાય : સ્થાનિક ઉદ્યોગો તેમનું ઉત્પાદન-ખર્ચ ઘટાડી શકે તે માટે સરકાર તેમને આર્થિક સહાય પૂરી પાડે છે.
સ્થાનિક ઉદ્યોગોનું ઉત્પાદન-ખર્ચ ઘટતાં તેઓ જે-તે વસ્તુઓ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં નીચા ભાવે વેચી, શક્ય તેટલી કિંમત-લાભ મેળવી, પોતાની વસ્તુઓની માંગ વધારે છે.
સરકાર સસ્તી જમીન, પાણી, વીજળી, વાહનવ્યવહારની સવલતો, ધિરાણ વગેરે પ્રકારની આર્થિક સહાય આપી; સ્થાનિક ઉદ્યોગોને મદદ કરે છે. જેથી સ્થાનિક ઉદ્યોગો સક્ષમ બને અને દેશનું ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિકાસ પામે.
6. પાયાની સુવિધાઓ : ઉદ્યોગોના વિકાસ માટે સરકાર પાયાની સુવિધાઓ જેવી કે રસ્તા, પાણી, વીજળી, બૅન્કો, વીમો, ડ્રેનેજ જેવી અનેક સગવડો પૂરી પાડે છે. પાયાની આ સુવિધાઓ મળવાને કારણે ઉદ્યોગો તેમનાં નાણાં, સમય અને શ્રમ બચાવી; ન્યુનત્તમ ખર્ચનાં ધોરણો હાંસલ કરે છે. જેથી તેઓ હરીફઈમાં ટકી રહેવાને કારણે તેમને તેમના ઉદ્યોગો ચલાવવા માટે પ્રોત્સાહન મળી રહે છે.
7. વિવિધ નીતિઓ અને સંસ્થાની રચના : ઉદ્યોગોના વિકાસ માટે સરકાર ઉદ્યોગોને અનૂકૂળ હો તેવી આયાતનીતિ, નિકાસનીતિ, નાણાકીય નીતિ, રાજકોષિય નીતિ, કરવેરા નીતિ નક્કી કરે છે.
બજારમાં ઉદ્યોગોની અયોગ્ય હરીફાઈ અટકાવવા ઈન્ડ્સ્ટ્રીયલ ઍક્ટ, કંપની ઍક્ટ, બન્કિંગ ઍક્ટ, કૉમ્પિટિશન ઍક્ટ વગેરે કાયદાઓ સરકાર ઘડે છે.
ઉદ્યોગોને જરૂરી નાણાકીય મદદ મળી રહે તે માટે IDBI, SIDBI, ICICI, IFCI, LTC, GIA વગેરે સંસ્થાઓ રચવામાં આવી છે. તેમજ વિદેશી મૂડીરોકાણને આકર્ષવાના પ્રયત્નો સરકાર તરફથી કરવામાં આવે છે.
ટૂંકમાં, ઉદ્યોગોને આર્થિક સહાય તેમજ જરૂરી રક્ષણ પૂરું પાડી, તેમનો વિકાસ કરવા સરકારે વિવિધ પગલાં લઈ, તેમના વિકાસ માટેનું યોગ્ય વાતાવરણ પૂરું પાડ્યું છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
👁🗨🎯પ્ર===વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારનું મહત્વ ટૂંકમાં સમજાવો.
🎯🔰વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તાર એ એક એવો કરમુક્ત ભૌગોલિક વિસ્તાર છે, જ્યાં આર્થિક કાયદાઓ દેશના કાયદાઓથી જુદા હોય છે.
વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારો શરૂ કરવાનો હેતુ વિદેશી મૂદીને આકર્ષવાનો અને આંતરરાષ્ટ્રીય હરીફાઈ મુજબ દેશની નિકાસો અંકુશમુક્ત થાય તેવું વાતાવરણ સર્જવાનો છે.
વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારોમાં કાયદા દ્વારા કર-રાહતો આપી, વિદેશી મૂડીરોકાણકારોને આકર્ષવામાં આવે છે. આવા મૂડીરોકાણ દ્વારા દેશની નિકાસો વધારી દેશનાં ઉત્પાદિત ક્ષેત્રોનો વિકાસ કરવામાં આવી છે. જેમને સરકાર દ્વારા અંકુશિત કરાય છે. ભારતમાં નવાં 18 વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારોની રચના માટે દરખાસ્ત રજૂ કરવામાં આવી છે.
ભારતમાં વિશિષ્ટ આર્થિક વિસ્તારનું નિર્માણ કોઈ પણ ખાનગી વ્યક્તિ, સરકાર, સંયુક્ત ક્ષેત્ર, રાજ્ય સરકાર કે રાજ્યની સંસ્થા તેમજ વિદેશી સંસ્થા દ્વારા થઈ શકે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
〰🔰〰🔰〰🔰〰🔰〰🔰〰
🎯🔰👉પ્ર=ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકારે લીધેલાં પગલાં ચર્ચો.
👁🗨🔰જવાબ==દેશના ઉદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકારે લીધેલા પગલાં નીચે પ્રમાણે છે :
1. રાજ્યની માલિકીનાં સાહસો : દેશના ઔદ્યોગિક વિકાસ માટે સરકાર દ્વારા પાયાના અને ચાવીરૂપ ઉદ્યોગોની રચના કરવામાં આવે છે. આવા એકમો અન્ય ઉદ્યોગોને ઉપયોગી સાધન-સામગ્રી પૂરી પાડે છે. આવા એકમો સરકાર પોતાને હસ્તક રાખી, સમગ્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રનો સમતોલ વિકાસ થાય તેવા પ્રયત્નો કરે છે.
2. ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને ઉતેજન : નવા શરૂ થતા ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને રાહતદરે જમીન, વીજળી, પાણી ઉપરાંત કર-રાહતો, સસ્તું અને પૂરતું ધિરાણ સરકાર દ્વારા પૂરું પાડવામાં આવે છે. જેથી તેઓ વિશ્વની બજારની હરીફાઈ માટે સક્ષમ બની શકે. વળી, સરકાર દ્વારા અનામત રખાયેલાં ક્ષેત્રોમાં ખાનગી ક્ષેત્રને પ્રવેશ આપી, તેમને વિકાસની પૂરતી તકો સરકાર પૂરી પાડે છે.
3. આયાત જકત : આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની હરીફાઈમાં સ્થાનિક ઉદ્યોગોને રક્ષણ પૂરું પાડવા સરકાર દ્વારા એવી કરનીતિ ઘડવામાં આવે છે કે, જેથી વિદેશી વસ્તુઓ મોંઘી બને છે અને દેશની વસ્તુઓ સસ્તી થાય છે. જેથી વિદેશી વસ્તુઓ મોંઘી બને છે અને દેશની વસ્તુઓ સસ્તી થાય છે. જેથી સ્વદેશી વસ્તુઓ વિદેશી વસ્તુઓ સામે હરિફાઈમાં ટકી રહે છે. આમ, સ્થાનિક વિદેશી વસ્તુઓ સામે હરીફાઈમાં ટકી રહે છે. આમ, સ્થાનિક ઉદ્યોગોને રક્ષણ મળતાં ઔદ્યોગિક વિકાસ શક્ય બને છે.
4. ટેકનિકલ કૌશલ્ય અને તાલીમ : ઉદારીકરણ અને વૈશ્વિકરણના સમયમાં સ્થાનિક ઉદ્યોગો હરીફાઈ માટે સક્ષમ બને તે માટે સરકાર દ્વારા ઉદ્યોગોના માલિકોને ટેકનિકલ તેમજ વ્યાવસાયિક તાલીમ આપવામાં આવે છે.
વિશ્વમાં પ્રવર્તતી નવી ટેકનોલૉજી, નવી વસ્તુઓ, નવી વેચાણવ્યવસ્થા, નવું સંચાલન વગેરેની જાણકારી સ્થાનિક ઉદ્યોગોના માલિકોને મળી રહે તેવી તાલીમ સરકાર દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવે છે. જેથી સ્થાનિક ઉદ્યોગો આંતરરાષ્ટ્રીય કક્ષાની હરીફાઈમાં ટકી રહેવા સક્ષમ બને છે.
5. આર્થિક સહાય : સ્થાનિક ઉદ્યોગો તેમનું ઉત્પાદન-ખર્ચ ઘટાડી શકે તે માટે સરકાર તેમને આર્થિક સહાય પૂરી પાડે છે.
સ્થાનિક ઉદ્યોગોનું ઉત્પાદન-ખર્ચ ઘટતાં તેઓ જે-તે વસ્તુઓ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં નીચા ભાવે વેચી, શક્ય તેટલી કિંમત-લાભ મેળવી, પોતાની વસ્તુઓની માંગ વધારે છે.
સરકાર સસ્તી જમીન, પાણી, વીજળી, વાહનવ્યવહારની સવલતો, ધિરાણ વગેરે પ્રકારની આર્થિક સહાય આપી; સ્થાનિક ઉદ્યોગોને મદદ કરે છે. જેથી સ્થાનિક ઉદ્યોગો સક્ષમ બને અને દેશનું ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિકાસ પામે.
6. પાયાની સુવિધાઓ : ઉદ્યોગોના વિકાસ માટે સરકાર પાયાની સુવિધાઓ જેવી કે રસ્તા, પાણી, વીજળી, બૅન્કો, વીમો, ડ્રેનેજ જેવી અનેક સગવડો પૂરી પાડે છે. પાયાની આ સુવિધાઓ મળવાને કારણે ઉદ્યોગો તેમનાં નાણાં, સમય અને શ્રમ બચાવી; ન્યુનત્તમ ખર્ચનાં ધોરણો હાંસલ કરે છે. જેથી તેઓ હરીફઈમાં ટકી રહેવાને કારણે તેમને તેમના ઉદ્યોગો ચલાવવા માટે પ્રોત્સાહન મળી રહે છે.
7. વિવિધ નીતિઓ અને સંસ્થાની રચના : ઉદ્યોગોના વિકાસ માટે સરકાર ઉદ્યોગોને અનૂકૂળ હો તેવી આયાતનીતિ, નિકાસનીતિ, નાણાકીય નીતિ, રાજકોષિય નીતિ, કરવેરા નીતિ નક્કી કરે છે.
બજારમાં ઉદ્યોગોની અયોગ્ય હરીફાઈ અટકાવવા ઈન્ડ્સ્ટ્રીયલ ઍક્ટ, કંપની ઍક્ટ, બન્કિંગ ઍક્ટ, કૉમ્પિટિશન ઍક્ટ વગેરે કાયદાઓ સરકાર ઘડે છે.
ઉદ્યોગોને જરૂરી નાણાકીય મદદ મળી રહે તે માટે IDBI, SIDBI, ICICI, IFCI, LTC, GIA વગેરે સંસ્થાઓ રચવામાં આવી છે. તેમજ વિદેશી મૂડીરોકાણને આકર્ષવાના પ્રયત્નો સરકાર તરફથી કરવામાં આવે છે.
ટૂંકમાં, ઉદ્યોગોને આર્થિક સહાય તેમજ જરૂરી રક્ષણ પૂરું પાડી, તેમનો વિકાસ કરવા સરકારે વિવિધ પગલાં લઈ, તેમના વિકાસ માટેનું યોગ્ય વાતાવરણ પૂરું પાડ્યું છે.
🎯💠♻️પ્ર==ઔદ્યોગિક માળખું સમજાવો.
♻️💠જવાબ=1. મૂડીરોકાણને આધારે ઉદ્યોગ :
🔰ગૃહઉદ્યોગો : વીજળી અને યંત્રોના ઉપયોગ વિના સાદાં ઓજારો અને નહિવત મૂડીરોકાણથી કુટુંબના સભ્ય દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ગૃહદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ખાખરા, પાપડ, અગરબત્તી, ખાદી વગેરેના ઉદ્યોગો.
🔰ટચૂકડા ઉદ્યોગો : કુલ રૂ।. 25 લાખની મૂડીરોકાણની મર્યાદામાં અને સંપૂર્ણ શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ટચૂકડા ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ધાતુ, ચામડું, માટી વગેરેનો ઉપયોગ કરી કલાત્મક વસ્તુઓ બનાવવાના ઉદ્યોગો.
🔰નાના પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 25 લાખથી વધુ અને રૂ।. 5 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય, માત્ર શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય અને મોટા ઉદ્યોગોના સહાયક ઉદ્યોગો હોય; તેને નાના પાયાના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે;ઓજારો, વાહનોનું સમારકામ અને વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગો.
🔰મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 5 કરોડથી વધુ અને રૂ।. 10 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય તથા શ્રમપ્રધાન કે મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; યંત્રો, રસયણો, ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો વગેરેના ઉદ્યોગો.
🔰મોટા પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ। 10 કરોડથી વધુ મૂડેરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય અને મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો વધુ ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મોટા પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; રેલવેનાં સાધનો, મોટાં વાહનો, લોખંડ વગેરેના ઉદ્યોગો.
🎯🔰2. મલીકીના આધારે ઉદ્યોગો :
1. જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં માલિકીની અને સંચાલન સરકાર હસ્તક હોય છે, તેને જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; રેલવે, ટપાલ, ટેલિફોન વગેરે, જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને ત્રણ વિભાગમાં વહેંચવામાં આવે છે.
(1)ખાતાકીય ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગો સરકાર પોતાની સીધે દેખરેખ હેઠળ એક ખાતા તરીકે ચલાવે છે, તેને ખાતાકીય ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; રેલવે, ટપાલ વગેરે.
ખાતાકીય ઉદ્યોગોની આવક અને ખર્ચની જોગવાઈ અંદાજપત્રમાં સામેલ કરવામાં આવે છે.
(2)જાહેર નિગમો : જે ઔદ્યોગિક એકમોની માલિકી કેન્દ્ર કે રાજ્ય સરકારની હોય છે, પરંતુ તેનું સંચાલન સ્વતંત્રપણે નિગમ કે કૉર્પોરેશન દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેને જાહેર નિગમો કહે છે. જેમ કે; જીવનવીમા નીગમ, સ્ટેટ ટ્રાન્સપોર્ટ નોઇગમ, ખાતર ઉત્પાદન વેચાણ કરતા નિગમો જાહેર નિગમો છે.
સામાન્ય રીતે નિગમના સંચાલન અને નિર્ણય-પ્રક્રિયામાં સરકારનો પ્રભાવ જોવા મળે છે.
2. ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઔદ્યોગિક એકમોની માલિકી અને સંચાલન ખાનગી ખાનગી વ્યક્તિ કે પેઢીનું હોય તેને ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, કાર, ટીવી, પગરખાં વગેરેના ઉદ્યોગો.
સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઔદ્યોગિક એકમો જાહેર ક્ષેત્રના હોય અને સરકાર ઉદ્યોગોના માલિકી-હક 51% કે તેથી વધુ શૅર સ્વરૂપે લોકો અને પેઢીઓને આપે છે, તેને સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, GSPC. આવા ઉદ્યોગો સરકારના અધિકાર ક્ષેત્રમાં જ રહે છે.
સહકારી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : કે ઔદ્યોગિક એકમો નાના માલિકો, શ્રમિકો અને ગ્રાહકોનું શોષણ અટકાવી પરસ્પર બધાના લાભ માટે સહકારી ધોરણો શરૂ કરવામાં આવે છે, તેને સહકારી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહેવાય છે. જેમ કે, ડેરી ઉદ્યોગ, સહકારે બૅન્કો, IFFCO વગેરે સહકારી ક્ષેત્રના એકમો છે.
🎯💠3. ઉત્પાદિત વસ્તુના સ્વરૂપને આધારે ઉદ્યોગો : ઉત્પાદિત વસ્તુ કયા સ્વરૂપની છે, તેના આધારે આવા ઉદ્યોગો બે પ્રકારના છે :
(1)લોકોની પ્રત્યક્ષ જરૂરિયાતો સંતોષે તેવી વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગોને વપરાશી વસ્તુના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; બ્રેડ, બટર, તેલ, સાબુ, શૅમ્પુ, પાઉડર વગેરે બનાવતા ઉદ્યોગો.
(2)અર્ધતૈયાર વસ્તુના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોના ઉત્પાદનનો ઉપયોગ અન્ય ઉદ્યોગોના નિક્ષેપો તરીકે થતો હોય, એટલે કે વસ્તુના ઉત્પાદનનો છેલ્લો તબક્કો બાકી હોય તેવા પ્રકારની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગોને અર્ધતૈયાર વસ્તુઓના ઉદ્યોગો કે મૂડીસર્જક ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, સૂતરનો ઉદ્યોગ કાપડ ઉદ્યોગને નિક્ષેપ ઉદ્યોગ પૂરો પાડે છે. યંત્રોના પૂર્જા, લોખંડનાં પતરા વગેરે અર્ધતૈયાર વસ્તુના એકમો છે.
અર્ધતૈયાર વસ્તુ જે અન્ય ઉત્પાદન માટેનો નિક્ષેપ છે, તેને મૂડે વસ્તુઓ કહે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🙏સર્વે મિત્રોને મારા જય માતાજી🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯🔰પ્ર==ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ ચર્ચો.
💠🎯જવાબ==દેશના ઝડપી આર્થિક વિકાસ માટે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો વિકાસ ખૂબ મહત્વનો છે. દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર મહત્વનો ભાગભજવે છે.
♻️💠જવાબ=1. મૂડીરોકાણને આધારે ઉદ્યોગ :
🔰ગૃહઉદ્યોગો : વીજળી અને યંત્રોના ઉપયોગ વિના સાદાં ઓજારો અને નહિવત મૂડીરોકાણથી કુટુંબના સભ્ય દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ગૃહદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ખાખરા, પાપડ, અગરબત્તી, ખાદી વગેરેના ઉદ્યોગો.
🔰ટચૂકડા ઉદ્યોગો : કુલ રૂ।. 25 લાખની મૂડીરોકાણની મર્યાદામાં અને સંપૂર્ણ શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિ દ્વારા ચાલતા ઉદ્યોગોને ટચૂકડા ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; ધાતુ, ચામડું, માટી વગેરેનો ઉપયોગ કરી કલાત્મક વસ્તુઓ બનાવવાના ઉદ્યોગો.
🔰નાના પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 25 લાખથી વધુ અને રૂ।. 5 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય, માત્ર શ્રમપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય અને મોટા ઉદ્યોગોના સહાયક ઉદ્યોગો હોય; તેને નાના પાયાના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે;ઓજારો, વાહનોનું સમારકામ અને વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગો.
🔰મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ।. 5 કરોડથી વધુ અને રૂ।. 10 કરોડથી ઓછું મૂડીરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય તથા શ્રમપ્રધાન કે મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મધ્યમ પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; યંત્રો, રસયણો, ઈલેક્ટ્રોનિક સાધનો વગેરેના ઉદ્યોગો.
🔰મોટા પાયાના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં રૂ। 10 કરોડથી વધુ મૂડેરોકાણ કરવામાં આવ્યું હોય અને મૂડીપ્રધાન ઉત્પાદન-પદ્ધતિનો વધુ ઉપયોગ કરતા હોય, તેને મોટા પાયાના ઉદ્યોગો કહેવામાં આવે છે. જેમ કે; રેલવેનાં સાધનો, મોટાં વાહનો, લોખંડ વગેરેના ઉદ્યોગો.
🎯🔰2. મલીકીના આધારે ઉદ્યોગો :
1. જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોમાં માલિકીની અને સંચાલન સરકાર હસ્તક હોય છે, તેને જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; રેલવે, ટપાલ, ટેલિફોન વગેરે, જાહેર ક્ષેત્રના ઉદ્યોગોને ત્રણ વિભાગમાં વહેંચવામાં આવે છે.
(1)ખાતાકીય ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગો સરકાર પોતાની સીધે દેખરેખ હેઠળ એક ખાતા તરીકે ચલાવે છે, તેને ખાતાકીય ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; રેલવે, ટપાલ વગેરે.
ખાતાકીય ઉદ્યોગોની આવક અને ખર્ચની જોગવાઈ અંદાજપત્રમાં સામેલ કરવામાં આવે છે.
(2)જાહેર નિગમો : જે ઔદ્યોગિક એકમોની માલિકી કેન્દ્ર કે રાજ્ય સરકારની હોય છે, પરંતુ તેનું સંચાલન સ્વતંત્રપણે નિગમ કે કૉર્પોરેશન દ્વારા કરવામાં આવે છે, તેને જાહેર નિગમો કહે છે. જેમ કે; જીવનવીમા નીગમ, સ્ટેટ ટ્રાન્સપોર્ટ નોઇગમ, ખાતર ઉત્પાદન વેચાણ કરતા નિગમો જાહેર નિગમો છે.
સામાન્ય રીતે નિગમના સંચાલન અને નિર્ણય-પ્રક્રિયામાં સરકારનો પ્રભાવ જોવા મળે છે.
2. ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઔદ્યોગિક એકમોની માલિકી અને સંચાલન ખાનગી ખાનગી વ્યક્તિ કે પેઢીનું હોય તેને ખાનગી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, કાર, ટીવી, પગરખાં વગેરેના ઉદ્યોગો.
સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : જે ઔદ્યોગિક એકમો જાહેર ક્ષેત્રના હોય અને સરકાર ઉદ્યોગોના માલિકી-હક 51% કે તેથી વધુ શૅર સ્વરૂપે લોકો અને પેઢીઓને આપે છે, તેને સંયુક્ત ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, GSPC. આવા ઉદ્યોગો સરકારના અધિકાર ક્ષેત્રમાં જ રહે છે.
સહકારી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો : કે ઔદ્યોગિક એકમો નાના માલિકો, શ્રમિકો અને ગ્રાહકોનું શોષણ અટકાવી પરસ્પર બધાના લાભ માટે સહકારી ધોરણો શરૂ કરવામાં આવે છે, તેને સહકારી ક્ષેત્રના ઉદ્યોગો કહેવાય છે. જેમ કે, ડેરી ઉદ્યોગ, સહકારે બૅન્કો, IFFCO વગેરે સહકારી ક્ષેત્રના એકમો છે.
🎯💠3. ઉત્પાદિત વસ્તુના સ્વરૂપને આધારે ઉદ્યોગો : ઉત્પાદિત વસ્તુ કયા સ્વરૂપની છે, તેના આધારે આવા ઉદ્યોગો બે પ્રકારના છે :
(1)લોકોની પ્રત્યક્ષ જરૂરિયાતો સંતોષે તેવી વપરાશી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગોને વપરાશી વસ્તુના ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે; બ્રેડ, બટર, તેલ, સાબુ, શૅમ્પુ, પાઉડર વગેરે બનાવતા ઉદ્યોગો.
(2)અર્ધતૈયાર વસ્તુના ઉદ્યોગો : જે ઉદ્યોગોના ઉત્પાદનનો ઉપયોગ અન્ય ઉદ્યોગોના નિક્ષેપો તરીકે થતો હોય, એટલે કે વસ્તુના ઉત્પાદનનો છેલ્લો તબક્કો બાકી હોય તેવા પ્રકારની વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરતા ઉદ્યોગોને અર્ધતૈયાર વસ્તુઓના ઉદ્યોગો કે મૂડીસર્જક ઉદ્યોગો કહે છે. જેમ કે, સૂતરનો ઉદ્યોગ કાપડ ઉદ્યોગને નિક્ષેપ ઉદ્યોગ પૂરો પાડે છે. યંત્રોના પૂર્જા, લોખંડનાં પતરા વગેરે અર્ધતૈયાર વસ્તુના એકમો છે.
અર્ધતૈયાર વસ્તુ જે અન્ય ઉત્પાદન માટેનો નિક્ષેપ છે, તેને મૂડે વસ્તુઓ કહે છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🙏સર્વે મિત્રોને મારા જય માતાજી🙏
ઉદ્યોગક્ષેત્રના થોડા પ્રશ્નનો હું અહીં રજૂ કરું છું...તેના જવાબ હું મૌલિક નહીં.પણ થોડા તથ્યો મુજબ ના આપીશ.. મૌલિક તો આપ આપની રીતે બનાવશો એ જ સારું રહેશે. હું હંમેશા મારું બેસ્ટ આપવાની કોશિશ કરીશ...
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯🔰પ્ર==ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ ચર્ચો.
💠🎯જવાબ==દેશના ઝડપી આર્થિક વિકાસ માટે ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો વિકાસ ખૂબ મહત્વનો છે. દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર મહત્વનો ભાગભજવે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્રનું મહત્વ નીચેની બાબતો પરથી સ્પષ્ટ થાય છે :
1. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો : ઉદ્યોગોના વિકાસને કારણે દેશના અર્થતંત્રમાં ખેતીક્ષેત્રનું પ્રભુત્વ ઘટ્યું છે અને ઉદ્યોગોનો રાષ્ટ્રીય આવકમાં ફાળો વધવા પામ્યો છે, આમ છતાં, તે પૂરતો છે તેમ કહી શકાય નહીં.
1951માં રાષ્ટ્રીય આવકનો 16.6% હિસ્સો ઉદ્યોગોનો હતો, જે 2013 – 14માં વધીને 27% થયો. રાષ્ટ્રીય આવકમાં ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રનો ફાળો વધતાં સેવાક્ષેત્રનો પણ વિકાસ થયો છે.
2. રોજગારી : ભારત અતિ વસ્તી ધરાવતો દેશ છે. શ્રમનો પુરવઠો પૂર્ણ સ્વરૂપે ઉત્પાદકીય કાર્યોમાં રોજગાર મેળવી શકતો નથી. પરંતુ આયોજનકાળ દરમિયાન ઉદ્યોગક્ષેત્રનો વિકાસ થતાં તેની રોજગારક્ષમતામાં વૃદ્ધિ થયેલી જોવા મળે છે.
વર્ષ 1951માં 10.6% શ્રમિકો ઉદ્યોગક્ષેત્રે રોજગારી મેળવતા હતા, તે પ્રમાણ વધીને 2011 – 12 માં 24.3% થયું.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે નાના પાયાના ઉદ્યોગોનો વ્યાપ વધારવાથી રોજગારીના પ્રમાણમાં નોંધપાત્ર ફેરફાર લાવી શકાય છે.
3. નિકાસ આવક : ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાનું ઉત્પાદન-પ્રમાણ વધારીને અર્થતંત્રમાં બચતપત્ર અધિશેષની નિકાસ કરીને વિદેશી હુંડિયામણની કમાણી કરે છે, જેનો ઉપયોગ અર્થતંત્રની અન્ય અછત ધરાવતી વસ્તુઓની આયાત કરવામાં આવે છે.
વર્ષ 2016 – 17 દેશની કુલ નિકાસ આવકની 2/3 ભાગ જેટલી નિકાસ આવક માત્ર ઉદ્યોગક્ષેત્રમાંથી મળી હતી, આમ, દેશના અર્થતંત્રમાં ઉદ્યોગક્ષેત્ર પોતાના ઉત્પાદન-કાર્ય દ્વારા લોકોની તથા અર્થતંત્રની જરૂરિયાત સંતોષે છે.
4. અર્થતંત્ર સમતોલ વિકાસ : દેશનો આર્થિક વિકાસ થતાં લોકોની આવક વધે છે અને તેમની પ્રાથમિક જરૂરિયાતો સંતોષાતા આવકનો એક ભાગ બચત સ્વરૂપે રહે છે. લોકોની મોજશોખ અને આનદપ્રમોદની વસ્તુઓની માંગ વધે છે, જે મુખ્યત્વે ઉદ્યોગક્ષેત્ર પૂરી પાડે છે.
ઉત્પાદનક્ષેત્રે સરકાર જાહેર સાહસો શરૂ કરી પછાત વિસ્તારોમાં રોજગારી અને આવક ઉભી કરે છે. પરિણામે દેશના અર્થતંત્રનો ઝડપી અને સમતોલ વિકાસ થાય છે.
5. ખેતીનું આધુનીકરણ : જમીન તેમજ શ્રમની ઉત્પાદકતા વધારવા ખેતીનું આધુનિકારણ કરવા માટે ઉદ્યોગક્ષેત્ર ખેતીક્ષેત્રને સહાયક બને છે.
ઉદ્યોગો ખેતીક્ષેત્રને ટ્રેક્ટર, થ્રેસર, સબમર્સિબલ પંપ, જંતુનાશક દવા છાંટવાનાં યંત્રો જેવાં આધુનિક સાધનો પૂરાં પાડી ઉત્પાદન વધારવામાં મદદ કરે છે.
ઉદ્યોગક્ષેત્ર રાસાયણિક ખાતરો, જંતુનાશક દાવાઓ વગેરેનું ઉત્પાદન કરી, ખેતીક્ષેત્રે જમીનની ઉત્પાદકતા વધારવા મદદ પૂરી પાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગો દ્વારા અપનાવાયેલ નવીન ટેકનોલૉજીની મદદ દ્વારા ખેતીનું આધુનિકરણ થવાથી ખેતીક્ષેત્રનો વિકાસ શક્ય બનાવાય છે.
6. અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું : ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર દ્વારા લોખંડ, સિમેન્ટ જેવી વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવામાં આવે છે. જેનો ઉપયોગ દેશને સિંચાઈ યોજનાઓ, રસ્તાઓ, પુલો વગેરે માટે થાય છે. આથી અર્થતંત્રનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગીક ક્ષેત્ર, બસ, કાર, ટ્રક, રેલવે, વિમાન, સ્વિચક્રીય વાહનો જેવાં વાહનવ્યવહારનાં સાધનોદેશને પૂરાં પાડે છે; જે થકી અર્થતંત્રનું પાયાનું માળખું મજબૂત બને છે.
ઔદ્યોગિક ક્ષેત્ર બંદૂક, ટન્ડ, બુલેટ જેવા સંરક્ષણના સાધનોનું ઉત્પાદન કરી વિદેશ પરનું સંરક્ષણ માટેનું અવલંબન ઘટાડે છે.
આમ, ઉદ્યોગક્ષેત્ર વિવિધ વસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરી, અર્થતંત્રનું મજબૂત માળખું તૈયાર કરે છે.
7. સામાજિક મળખામાં ફેરફાર : ઔદ્યોગીકરણને પરિણામે દેશમાં ઔદ્યોગીક સંસ્કૃતિ ઉભી થાય છે. જેથી દેશના લોકોમાં શિસ્ત, કઠોર પરિશ્રમ, હરિફાઈ, ટીમવર્ક, સ્વનિર્ભરતા, સહકાર, નવી સંશોધનવ્ર્ત્તિ, સંસ્થાકીય ક્ષમતા જેવા ગુણોનો વિકાસ થાય છે. જ્યારે અંધશ્રદ્ધા, પ્રરબ્દ્ધવાદ, સંકુચિતતા, જડતા વગેરે જેવી બાબતોમાં ઘટાડો થાય છે.
આમ, આવા સામાજિક ફેરફારો ઔદ્યોગીક ક્ષેત્રે ઉત્પાદન-કાર્યમાં હકારાત્મક બને છે, જે અર્થતંત્રના વિકાસ માટે પ્રેરક બની રહે છે.
ટૂંકમાં, કૃષિક્ષેત્રના વિકાસ માટે, રોજગારીની તકોનું સર્જન કરવા, આંતરિક સાધનોનો મહત્તમ ઉપયોગ કરવા, લોકોની આવક વધારીને તેમના જીવનધોરણમાં શુધરો કરવા માટે ઔદ્યોગીકરણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. પરિણામે દેશનો આર્થિક વિકાસ થાય છે તેમજ દેશમાં સામાજિક અને રાજકીય સ્થિરતા પ્રાપ્ત થાય છે.
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
💠♻️💠💠♻️💠♻️💠♻️💠♻️
મુદ્રા બેંકની શરૂ‚આત અને તેની વ્યાપકતા
🔰🔰🔰🔰🎯🎯🔰🔰🔰🔰🎯
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯વર્તમાન સ્વપ્નદૃષ્ટા પ્રધાનમંત્રી દ્વારા ભારતના ભાવિને ઉજ્જ્વળ બનાવવા સારુ અનેક પ્રયત્નો હાથ ધરવામાં આવી રહ્યા છે. ભારતના યુવાધનને તથા કાર્યરત નાના ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી શ‚રૂ કરાયેલી મુદ્રા બેંકનું પૂરું નામ છે, 🎯માઈક્રો યુનિટ્સ ડેવલપમેન્ટ એન્ડ રીફાઈનાન્સ એજન્સી (Mudra). જે પ્રધાન મંત્રી મુદ્રા યોજના અંતર્ગત શરૂ‚ કરવામાં આવી છે. 🎯વર્ષ ૨૦૧૬ના બજેટ સત્ર દરમિયાન સામાન્ય બજેટ રજૂ કરતી વખતે નાણા મંત્રી અરુણ જેટલી એ મુદ્રા બેન્કની અનિવાર્યતા સમજવાતાં કહ્યું હતું કે,
વિકાસ મારફતે જ સમાવેશી વૃદ્ધિનું નિર્માણ કરી શકાય છે. આ દિશામાં વિશાળ કદની કોર્પોરેટ તથા કારોબારી કંપનીઓ ચાવીરૂ‚પ ભૂમિકા ભજવશે ત્યારે અનૌપચારિક ક્ષેત્રનાં સાહસો ખૂટતી ભૂમિકાને પૂરી કરશે, જેથી એકંદરે મહત્તમ રોજગારીનું સર્જન કરી શકાશે. 💠👉વ્યક્તિગત માલિકી ધરાવતા આશરે ૫.૭૭ કરોડ લઘુ વેપારી એકમો છે જે લઘુ ઉત્પાદન, ટ્રેડિંગ અથવા સેવાકીય કારોબાર સાથે સંકળાયેલ છે. આ પ્રકારના વેપારી એકમો પાયાની અત્યંત મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. અલબત સખત પરિશ્રમ કરી રહેલા ઉદ્યોગ સાહસિકોને ધિરાણની વિધિવત્ વ્યવસ્થામાંથી જો યોગ્ય મદદ ન મળે તો તેમણે ભારે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે છે. માટે હું રૂ‚પિયા ૨૦,૦૦,૦૦૦ કરોડના મૂડીભંડોળ તથા રૂ‚પિયા ૩,૦૦૦ કરોડના ધિરાણની બાંહેધરી આપતા ભંડોળ સાથે માઈક્રો યુનિટ્સ ડેવલપમેન્ટ રિફાયનાન્સ એજન્સી (મુદ્રા) બેંકની રચના કરવાની દરખાસ્ત કરું છું.
💠🎯👉નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ કરેલી આ જાહેરાતને સાકાર કરતાં ૮ એપ્રિલ, 👉૨૦૧૫ના રોજ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ૨૦ હજાર કરોડ રૂ‚પિયાના કોર્પસ ફંડ સાથે આ યોજનાનું લોન્ચિંગ કર્યું. આ યોજનામાં નાના એકમોને આર્થિક સહાય આપવાની ખાસ યોજના છે. એક અંદાજ મુજબ આપણા દેશમાં ૫.૭૭ કરોડ લઘુ વેપારી એકમો છે, જે અંદાજે ૧૨ કરોડથી વધુ લોકોને રોજગારી આપે છે. એટલે આ એકમોને આર્થિક સુરક્ષા મળી રહે તે જ‚રૂરી છે.
🎯🔰યોજનાની જરૂરિયાત શા માટે🔰
ઔપચારિક બેન્કિંગ પ્રણાલી ભારતના ગ્રામીણ અને દૂરસ્થ ક્ષેત્રોના લોકોની પહોંચની બહાર છે. આ કારણે જ્યારે આવા લોકોએ કોઈ નાના ઉદ્યોગો, વ્યવસાય શ‚ કરવાના હોય છે, ત્યારે તેઓ સ્થાનિક શાહુકારો પાસેથી વ્યાજે નાણાં લે છે અને પછી વ્યાજના વિષચક્રમાં ફસાઈને પોતાના વ્યવસાયની તો ઉન્નતિ નથી જ કરી શકતા, પરંતુ ઊલટાના તેઓ પોતે પણ ગરીબીના ચક્કરમાં સપડાઈ જાય છે. તો બીજી બાજુ આપણા યુવાનોમાં અનેક મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ અને કૌશલ્યો રહેલાં છે. પરંતુ નાણાંના અભાવે તેઓ પોતાનાં કૌશલ્યો થકી આવા કોઈ ઉદ્યોગો શ‚ કરતાં ખચકાય છે. આ પરિસ્થિતિનો અસરકારક ઉકેલ આપવા સારુ મુદ્રા બેન્કની શ‚આત કરવામાં આવી, જેથી નાણાંના અભાવે નાના એકમો આગળ વધતાં ન અટકે.
👉🎯યોજનાનું સ્વરૂપ💠🎯👇
💠🎯આ યોજનાને મુખ્ય ત્રણ પાસામાં વહેચવામાં આવી છે :
૧) શિશુ જેમાં ૫૦ હજારની લોન મળી શકે છે.
૨) કિશોર જેમાં ૫૦ હજારથી પાંચ લાખ ‚પિયા સુધીની લોન મળી શકે છે.
૩) તરુણ જેમાં પ લાખથી ૧૦ લાખ સુધીની લોન મળી શકે છે.કોઈ પણ ભારતીય નાગરિક જે ઉત્પાદન, પ્રોસેસિંગ, વ્યાપાર, સેવા જેવા વિવિધ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલ હોય તેને ઉપર વર્ણવેલાં ત્રણ પાસાં અંતર્ગત લોન મળી શકે છે.
🎯🔰મુદ્રા બેંકના ઉદ્દેશ્યો :🔰🎯
૧) સૂક્ષ્મ લોન દ્વારા નાના રોકાણકારો, ઉદ્યોગકારોને સ્થિરતા આપવી.
૨) માઈક્રો ફાઈનાન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ અને નાના વેપારીઓ, રીટેલર્સ, સ્વસહાય સમૂહો-વ્યક્તિઓને ઉધાર-લોન આપનારી એજન્સીઓને સહાય‚પ થવું.
૩) તમામ માઈક્રો ફાઈનાન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સને રજિસ્ટર કરવી તથા પરફોર્મન્સ રેટિંગ (પ્રદર્શન મૂલ્યાંકન)ની પ્રથા શ‚ કરવી, જેથી આવી સંસ્થાઓની કાર્યક્ષમતા સુધરે અને તેમની વચ્ચે સ્વસ્થ સ્પર્ધાની તકો ઊભી થાય, જેનો સીધો લાભ લોન લેનારાઓને થાય.
૪) લોન લેનાર વ્યક્તિઓ, એકમો, સંસ્થાઓને યોગ્ય પદ્ધતિસરનું દિશાનિદશન કરાવવું, જેથી તેઓ વ્યાપારમાં નિષ્ફળતાથી બચી શકે અને ડિફોલ્ટર થતાં અટકે.
૫) માનાંકયુક્ત નિયમન પત્રો તૈયાર કરવાં, જે ભવિષ્યમાં નાના વ્યવસાયો માટે અતિ મહત્ત્વનું પગલું સાબિત થશે.
🔰🔰ભવિષ્યના કાર્યક્રમ🔰🔰🔰
મુદ્રા કાર્ડ
પોર્ટફોલિયો ક્રેડિટ ગેરંટી
ક્રેડિટ એનહાન્સમેન્ટ
🔰🔰મૂલ્યાંકન🔰🔰
🎯👉અત્યારે આ યોજના અંતર્ગત જમીન, પરિવહન, સામુદાયિક, સામાજિક તથા વ્યક્તિગત સેવાઓ, ખાદ્ય ઉત્પાદન, ટેક્સટાઈલ જેવાં ક્ષેત્રોને જ સમાવવામાં આવ્યાં છે, આગળ જતાં હજુ આમાં બીજાં અનેક નવાં ક્ષેત્રોને સાંકળવામાં આવશે, જેના કારણે નવા ઉદ્યોગોને ખૂબ જ ઊજળી તકો છે. નાના વેપારીઓ, વ્યવસાયકારીઓ આ યોજનાનો લાભ લઈને સફળતાનાં શિખરો સર કરશે.
🗣🗣મુદ્રા યોજના થકી વર્ષ ૨૦૧૫-૧૬માં ૩.૩૨ કરોડ ગરીબ લોકોને લાભ મળ્યો છે. ચાલુ વર્ષમાં અમે આ યોજન
મુદ્રા બેંકની શરૂ‚આત અને તેની વ્યાપકતા
🔰🔰🔰🔰🎯🎯🔰🔰🔰🔰🎯
✍યુવરાજસિંહ જાડેજા (ગોંડલ)🙏
🎯વર્તમાન સ્વપ્નદૃષ્ટા પ્રધાનમંત્રી દ્વારા ભારતના ભાવિને ઉજ્જ્વળ બનાવવા સારુ અનેક પ્રયત્નો હાથ ધરવામાં આવી રહ્યા છે. ભારતના યુવાધનને તથા કાર્યરત નાના ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહન આપવાના હેતુથી શ‚રૂ કરાયેલી મુદ્રા બેંકનું પૂરું નામ છે, 🎯માઈક્રો યુનિટ્સ ડેવલપમેન્ટ એન્ડ રીફાઈનાન્સ એજન્સી (Mudra). જે પ્રધાન મંત્રી મુદ્રા યોજના અંતર્ગત શરૂ‚ કરવામાં આવી છે. 🎯વર્ષ ૨૦૧૬ના બજેટ સત્ર દરમિયાન સામાન્ય બજેટ રજૂ કરતી વખતે નાણા મંત્રી અરુણ જેટલી એ મુદ્રા બેન્કની અનિવાર્યતા સમજવાતાં કહ્યું હતું કે,
વિકાસ મારફતે જ સમાવેશી વૃદ્ધિનું નિર્માણ કરી શકાય છે. આ દિશામાં વિશાળ કદની કોર્પોરેટ તથા કારોબારી કંપનીઓ ચાવીરૂ‚પ ભૂમિકા ભજવશે ત્યારે અનૌપચારિક ક્ષેત્રનાં સાહસો ખૂટતી ભૂમિકાને પૂરી કરશે, જેથી એકંદરે મહત્તમ રોજગારીનું સર્જન કરી શકાશે. 💠👉વ્યક્તિગત માલિકી ધરાવતા આશરે ૫.૭૭ કરોડ લઘુ વેપારી એકમો છે જે લઘુ ઉત્પાદન, ટ્રેડિંગ અથવા સેવાકીય કારોબાર સાથે સંકળાયેલ છે. આ પ્રકારના વેપારી એકમો પાયાની અત્યંત મહત્ત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. અલબત સખત પરિશ્રમ કરી રહેલા ઉદ્યોગ સાહસિકોને ધિરાણની વિધિવત્ વ્યવસ્થામાંથી જો યોગ્ય મદદ ન મળે તો તેમણે ભારે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે છે. માટે હું રૂ‚પિયા ૨૦,૦૦,૦૦૦ કરોડના મૂડીભંડોળ તથા રૂ‚પિયા ૩,૦૦૦ કરોડના ધિરાણની બાંહેધરી આપતા ભંડોળ સાથે માઈક્રો યુનિટ્સ ડેવલપમેન્ટ રિફાયનાન્સ એજન્સી (મુદ્રા) બેંકની રચના કરવાની દરખાસ્ત કરું છું.
💠🎯👉નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ કરેલી આ જાહેરાતને સાકાર કરતાં ૮ એપ્રિલ, 👉૨૦૧૫ના રોજ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ૨૦ હજાર કરોડ રૂ‚પિયાના કોર્પસ ફંડ સાથે આ યોજનાનું લોન્ચિંગ કર્યું. આ યોજનામાં નાના એકમોને આર્થિક સહાય આપવાની ખાસ યોજના છે. એક અંદાજ મુજબ આપણા દેશમાં ૫.૭૭ કરોડ લઘુ વેપારી એકમો છે, જે અંદાજે ૧૨ કરોડથી વધુ લોકોને રોજગારી આપે છે. એટલે આ એકમોને આર્થિક સુરક્ષા મળી રહે તે જ‚રૂરી છે.
🎯🔰યોજનાની જરૂરિયાત શા માટે🔰
ઔપચારિક બેન્કિંગ પ્રણાલી ભારતના ગ્રામીણ અને દૂરસ્થ ક્ષેત્રોના લોકોની પહોંચની બહાર છે. આ કારણે જ્યારે આવા લોકોએ કોઈ નાના ઉદ્યોગો, વ્યવસાય શ‚ કરવાના હોય છે, ત્યારે તેઓ સ્થાનિક શાહુકારો પાસેથી વ્યાજે નાણાં લે છે અને પછી વ્યાજના વિષચક્રમાં ફસાઈને પોતાના વ્યવસાયની તો ઉન્નતિ નથી જ કરી શકતા, પરંતુ ઊલટાના તેઓ પોતે પણ ગરીબીના ચક્કરમાં સપડાઈ જાય છે. તો બીજી બાજુ આપણા યુવાનોમાં અનેક મહત્ત્વાકાંક્ષાઓ અને કૌશલ્યો રહેલાં છે. પરંતુ નાણાંના અભાવે તેઓ પોતાનાં કૌશલ્યો થકી આવા કોઈ ઉદ્યોગો શ‚ કરતાં ખચકાય છે. આ પરિસ્થિતિનો અસરકારક ઉકેલ આપવા સારુ મુદ્રા બેન્કની શ‚આત કરવામાં આવી, જેથી નાણાંના અભાવે નાના એકમો આગળ વધતાં ન અટકે.
👉🎯યોજનાનું સ્વરૂપ💠🎯👇
💠🎯આ યોજનાને મુખ્ય ત્રણ પાસામાં વહેચવામાં આવી છે :
૧) શિશુ જેમાં ૫૦ હજારની લોન મળી શકે છે.
૨) કિશોર જેમાં ૫૦ હજારથી પાંચ લાખ ‚પિયા સુધીની લોન મળી શકે છે.
૩) તરુણ જેમાં પ લાખથી ૧૦ લાખ સુધીની લોન મળી શકે છે.કોઈ પણ ભારતીય નાગરિક જે ઉત્પાદન, પ્રોસેસિંગ, વ્યાપાર, સેવા જેવા વિવિધ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલ હોય તેને ઉપર વર્ણવેલાં ત્રણ પાસાં અંતર્ગત લોન મળી શકે છે.
🎯🔰મુદ્રા બેંકના ઉદ્દેશ્યો :🔰🎯
૧) સૂક્ષ્મ લોન દ્વારા નાના રોકાણકારો, ઉદ્યોગકારોને સ્થિરતા આપવી.
૨) માઈક્રો ફાઈનાન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સ અને નાના વેપારીઓ, રીટેલર્સ, સ્વસહાય સમૂહો-વ્યક્તિઓને ઉધાર-લોન આપનારી એજન્સીઓને સહાય‚પ થવું.
૩) તમામ માઈક્રો ફાઈનાન્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્સને રજિસ્ટર કરવી તથા પરફોર્મન્સ રેટિંગ (પ્રદર્શન મૂલ્યાંકન)ની પ્રથા શ‚ કરવી, જેથી આવી સંસ્થાઓની કાર્યક્ષમતા સુધરે અને તેમની વચ્ચે સ્વસ્થ સ્પર્ધાની તકો ઊભી થાય, જેનો સીધો લાભ લોન લેનારાઓને થાય.
૪) લોન લેનાર વ્યક્તિઓ, એકમો, સંસ્થાઓને યોગ્ય પદ્ધતિસરનું દિશાનિદશન કરાવવું, જેથી તેઓ વ્યાપારમાં નિષ્ફળતાથી બચી શકે અને ડિફોલ્ટર થતાં અટકે.
૫) માનાંકયુક્ત નિયમન પત્રો તૈયાર કરવાં, જે ભવિષ્યમાં નાના વ્યવસાયો માટે અતિ મહત્ત્વનું પગલું સાબિત થશે.
🔰🔰ભવિષ્યના કાર્યક્રમ🔰🔰🔰
મુદ્રા કાર્ડ
પોર્ટફોલિયો ક્રેડિટ ગેરંટી
ક્રેડિટ એનહાન્સમેન્ટ
🔰🔰મૂલ્યાંકન🔰🔰
🎯👉અત્યારે આ યોજના અંતર્ગત જમીન, પરિવહન, સામુદાયિક, સામાજિક તથા વ્યક્તિગત સેવાઓ, ખાદ્ય ઉત્પાદન, ટેક્સટાઈલ જેવાં ક્ષેત્રોને જ સમાવવામાં આવ્યાં છે, આગળ જતાં હજુ આમાં બીજાં અનેક નવાં ક્ષેત્રોને સાંકળવામાં આવશે, જેના કારણે નવા ઉદ્યોગોને ખૂબ જ ઊજળી તકો છે. નાના વેપારીઓ, વ્યવસાયકારીઓ આ યોજનાનો લાભ લઈને સફળતાનાં શિખરો સર કરશે.
🗣🗣મુદ્રા યોજના થકી વર્ષ ૨૦૧૫-૧૬માં ૩.૩૨ કરોડ ગરીબ લોકોને લાભ મળ્યો છે. ચાલુ વર્ષમાં અમે આ યોજન
No comments:
Post a Comment